۱- دوستت دارم نه به خاطر شخصیت تو . بلکه برای شخصیت که من هنگام با تو بودن پیدا می کنم.

2- هیچ کس لیاقت اشکهای تو را ندارد و کسی که چنین ارزشی دارد باعث اشک ریختن تو نمی شود.

3- اگر کسی تو را آن طور که تو می خواهی دوست ندارد به این معنا نیست که تو با تمام وجودش دوست ندارد.

4- دوست واقعی تو کسی است که دستهای تو را بگیرد ولی قلب تو را لمس کند.

5-  بدترین شکل دلتنگی برای کسی آن است که در کنار او باشی ولی بدانی هرگز به او نخواهی رسید.

6- هرگز لبخند را ترک مکن حتی وقتی ناراحتی , چون هر کسی امکان دارد عاشق لبخند تو باشد.

7- تو ممکن است در تمام دنیا یک نفر باشی ولی برای بعضی افراد همه دنیا هستی.

8- هرگز وقتت را با کسی که حاضر نیست وقتش را با تو بگذراند مگذران.

9-شاید خدا خواسته است که ابتدا بسیاری از افراد نا مناسب را بشناسی و سپس شخص مناسب را بدین ترتیب وقتی یافتی بهتر میتوانی شکر گزار باشی.

10- به چیزی که گذشت غم مخور , به چیزی که پس از آن خواهد آمد لبخند بزن.

11- همیشه افرادی هستند که تو را می آزارند با این حال همواره به دیگران اعتماد کن . فقط مواظب باش به کسی که تو را آزرده دوباره اعتماد نکنی.

12- خود را به فردی بهتر تبدیل کن و مطمئن باش که خود را می شناسی , قبل از اینکه شخص دیگری را بشناسی و توقع داشته باشی که او تو را بشناسد.

13- زیاده از حد خود را تحت فشار مگذار. بهترین چیزها زمانی اتفاق می افتد که توقع نداری

ادامه مطلب

•از رنگ قرمز برای تحریک بدن و ذهن و افزایش تمرکز استفاده می‌شود.
•از رنگ زرد برای تحریک اعصاب استفاده می‌شود.
•از رنگ نارنجی برای بالا بردن سطح انرژی استفاده می‌شود.
•از رنگ آبی برای کاهش درد و تسکین بیمار استفاده می‌شود.
•از رنگ نیلی برای تسکین ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود.
1- روان‌شناسی رنگ سیاه
•سیاه تمام نورها در طیف رنگ‌ها را جذب می‌کند.
•سیاه معمولاً به عنوان نماد ترس یا شیطان مورد استفاده قرار می‌گیرد امّا به عنوان نشانگر قدرت نیز شناخته می‌شود. از رنگ سیاه برای نشان دادن شخصیت‌های خطرناک مثل دراکولا و یا جادوگران استفاده می‌شود.
•رنگ سیاه در بسیاری از فرهنگ‌ها برای مراسم سوگواری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رنگ همچنین نشانگر غمگینی، جذابیت جنسی و رسمی بودن است.
•در مصر قدیم، رنگ سیاه نشانگر زندگی و تولّد دوباره بود.
•رنگ سیاه معمولاً به دلیل لاغر نشان دادن در نمایش‌های مد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- روان‌شناسی رنگ سفید
•رنگ سفید، نماد معصومیت و پاکی است.
•رنگ سفید می‌تواند در انسان احساس فضای بیشتر به وجود آورد.
•رنگ سفید معمولاً نشانگر سرما، پاکیزگی و آرامش است. اتاقی که کاملاً به رنگ سفید نقاشی شده باشد ممکن است جادار و بزرگ به نظر آید امَا خالی و سرد است. بیمارستان‌ها و کادر پزشکی از رنگ سفید برای ایجاد حس پاکیزگی استفاده می‌کنند.
3- روان‌شناسی رنگ قرمز
•رنگ قرمز، رنگ گرمی است که برانگیزاننده هیجانات قوی است.
•رنگ قرمز، نشانگر عشق، حرارت و صمیمیت است.
•رنگ قرمز، به وجود آورنده احساس شور و هیجان است.
•رنگ قرمز، تحریک کننده احساس خشم و عصبانیت است.
4- روان‌شناسی رنگ آبی
•آبی، رنگ مورد علاقه بسیاری از مردم و محبوبترین رنگ در بین مردان است.
•رنگ آبی، احساس آرامش را به ذهن می‌آورد و معمولاً نشانگر صلح، امنیت و نظم است.
•رنگ آبی، می‌تواند احساس غم، درون‌گرایی یا گوشه‌گیری را در بعضی افراد به وجود آورد.
•رنگ آبی معمولاً برای دکور دفاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا تحقیقات نشان داده است که افراد در اتاق‌های آبی کارآیی بیشتری دارند.
•رنگ آبی با وجودی که از محبوبترین رنگ‌هاست امّا یکی از رنگ‌هایی است که کمترین اشتها را بر می‌انگیزد. در برخی از برنامه‌های کاهش وزن توصیه می‌شود که غذای خود را در بشقاب‌های آبی بکشید. رنگ آبی به ندرت به صورت طبیعی درخوراکی‌ها وجود دارد. همچنین رنگ آبی غذا معمولاً به عنوان نشانه فاسد بودن و یا سمّی بودن آن در نظر گرفته می‌شود.
•رنگ آبی می‌تواند باعث کاهش ضربان قلب و حرارت بدن گردد.
5- روان‌شناسی رنگ سبز
•رنگ سبز، رنگ سردی است که نماد طبیعت است.
•رنگ سبز، نشانگر آرامش، خوشبختی، سلامتی و حسادت است.
•پژوهشگران دریافته‌اند که رنگ سبز می‌تواند باعث افزایش قابلیت خواندن گردد. برخی از دانش‌آموزان و دانشجویان با قراردادن یک برگه شفاف سبز رنگ بر روی صفحه کتاب، می‌توانند مطالب را با سرعت بیشتری از حدّ معمول بخوانند و درک کنند.
•رنگ سبز، از دیر باز نماد باروری بوده و در قرن پانزدهم برای لباس عروسی به کار می‌رفته است.
•از رنگ سبز در دکوراسیون به دلیل اثر آرام بخشی آن استفاده می‌شود.
•رنگ سبز باعث کاهش استرس می‌شود. کسانی که در فضای کاری سبز رنگ کار می‌کنند، کمتر دچار دردهای دستگاه گوارش می‌شوند.
6- روان‌شناسی رنگ زرد
•رنگ زرد، رنگی گرم وشاد است.
•رنگ زرد به دلیل مقدار زیاد نوری که منعکس می‌کند، بیشتر از بقیه رنگ‌ها چشم را خسته می‌کند. استفاده از رنگ زرد برای پس زمینه کاغذ یا نمایشگر کامپیوتر می‌تواند باعث چشم درد یا در حالت‌های خاص از دست دادن بینایی گردد.
•رنگ زرد می‌تواند احساس رنجیدگی و خشم را به وجود آورد. با وجودی که رنگ زرد به عنوان یک رنگ شاد شناخته می‌شود اما بیشتر مردم در اتاق‌های زرد رنگ، هیجانشان را از دست می‌دهند و بچه ها نیز در اتاق‌های زرد رنگ بیشتر گریه می‌کنند.
•رنگ زرد باعث افزایش سوخت و ساز بدن انسان می‌گردد.
•چون رنگ زرد، از بقیه رنگ‌ها زودتر دیده می‌شود، بیشتر از بقیه برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
7- روان‌شناسی رنگ ارغوانی
•رنگ ارغوانی نماد وفاداری و ثروت است.
•رنگ ارغوانی نشانگر عقل و معنویت است.
•رنگ ارغوانی خیلی کم در طبیعت وجود دارد و به همین دلیل ممکن است به عنوان نشانه مصنوعی یا غیر عادی بودن در نظر گرفته شود.
8- روان‌شناسی رنگ قهوه‌ای
•رنگ قهوه‌ای، رنگی طبیعی است که برانگیزاننده حس قدرت و اطمینان‌پذیری است.
•رنگ قهوه‌ای همچنین می‌تواند حس غم و انزوا را به وجود آورد.
•رنگ قهوه‌ای، حس گرما ، محبت، آسایش و امنیت را به ذهن می‌آورد.
•رنگ قهوه‌ای معمولاً بیانگر طبیعی بودن، زمینی بودن و متفاوت بودن است اما گاهی می‌تواند نشانگر پیچییدگی نیز باشد.
9- روان‌شناسی رنگ نارنجی
•رنگ نارنجی، ترکیب زرد و قرمز است و به عنوان یک رنگ انرژی‌زا در نظر گرفته می‌شود.
•رنگ نارنجی، احساس هیجان، گرما و شور و شوق را به ذهن می‌آورد.
•رنگ نارنجی، معمولاً برای جلب توجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
10- روان‌شناسی رنگ صورتی
•رنگ صورتی، در واقع همان رنگ قرمز کم رنگ است و معمولاً نشانگر عشق است.
•رنگ صورتی اثر آرام‌بخشی دارد. در ورزشگاه‌ها معمولاً رختکن تیم حریف را به رنگ صورتی نقاشی می‌کنند تا بازیکنان آن‌ها کم انرژی و منفعل شوند.
•با وجودی که اثر آرام بخشی رنگ صورتی مشخص شده است ولی پژوهشگران دریافته‌اند که این اثر تنها در خلال مواجهه اولیه به وجود می‌آید. مثلاً هنگامی که از این رنگ در زندان‌ها استفاده شد، زندانیان پس از عادت کردن به آن، حتی نا آرامتر از قبل شدند.

 

 

 

 

نقاشی بچه ها را تفسیر کنیم

نقاشی زبان کودک است. کودکان برخلاف بزرگسالان هستند. آنها از طریق نقاشی کشیدن، قصه گویی، بازی کردن و… شناخته می شوند.
نقاشی به ما کمک می کند تا به دنیای درونی و روح کودک پی ببریم، بدانیم چه نیازهایی دارد، آیا کودک ناسازگار یا بیمار است؟ در بزرگسالی می خواهد چه کاره شود و… به دلیل علاقه بسیار ی از خانواده های عزیز و اهمیت نقاشی کودکان تصمیم دارم در این شماره و در چند شماره آتی مفاهیم نقاشی کودکان را به صورت کاملاً خلاصه شده، تقدیمتان کنیم. مفهوم خورشید، ماه، آسمان، زمین، اتومبیل و حیوانات را در این شماره با هم بررسی می کنیم، لطفاً توجه داشته باشید که شما به کودک، موضوع نقاشی نمی دهید و خودش آزادانه نقاشی می کند.
1ـ خورشید و ماه
در اغلب نقاشیهای کودکان، خورشید دیده می شود. خورشید نشانه امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به قول روانشناسان خورشید به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک و پدر خوب است کودک خورشید را در حال درخشیدن می کشد و وقتی رابطه آن دو مطلوب نیست کودک خورشید را در پشت کوه ناپدید می کند.
ترس کودک ازپدر به رنگ قرمز تند و یا سیاه در نقاشی دیده می شود. البته با یک نقاشی ما به قضاوت نمی پردازیم بلکه باید چندین نقاشی کودک را بررسی کرد. ماه نشانه نیستی است. اغلب کودکان ماه را کنار قبر و قبرستان می کشند. کودکان در نقاشی خود ماه را با مرگ معنی می بخشند.
2ـ آسمان و زمین
آسمان به معنی الهام و پاکی است. ولی زمین به معنی ثبات و امنیت می باشد. کودکان خیلی کوچک هیچ وقت خطی برای نشان دادن زمین ترسیم نمی کنند، ولی در سن 5 یا 6 سالگی که آغاز به درک دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند.
3ـ اتومبیل
درجامعه امروزی ماشین نشانه قدرت است، به همین دلیل در نقاشیهای کودکان مخصوصاً پسربچه ها ماشین زیاد دیده می شود. وقتی یکی از اعضای خانواده که اغلب پدر و گاهی خود کودک است، رانندگی می کنند، از دیدگاه برون فکنی اهمیت پیدا می کند. بیشتر نوجوانان به بهانه اینکه کشیدن تصویر آدم حوصله شان را سرمی برد یا سخت است، از کشیدن شکل آدم خودداری می کنند اما به اعتقاد پژوهشگران ترجیح دادن کشیدن ماشین در این دوره خود به خود نشان دهنده وابسته بودن شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است. البته این مسائل بستگی به سن، فرهنگ وعوامل ذهنی و… نوجوان دارد.

4-خانه

خانه نماد پناهگاه و هسته اصلی و گرمی خانواد ه ایست که ممکن است مورد علاقه یا تنفر کودک باشد. خانه هایی که کودکان ترسیم می کنند ممکن است دارای باغچه و گل و درهای بزرگ و پنجره و پرده های رنگین باشد. چنین خانه ای ، نماد یک زندگی سعادتمند است که کودک در آن احساس آرامش می کند. بر عکس اگر، خانه ای بدون در ورودی، با دیوارهایی بلند وبه گونه ای منزوی و دور افتاده ترسیم شود معنای متفاوتی پیدا می کند. مثلاً اگراین خانه بین سنین 5 تا 8 سالگی ترسیم شود نشانگر خجالتی بودن کودک و وابستگی شدید او به مادر است. بعد از 8 سالگی نشانگر احساس خود کوچک بینی و تنهایی کودک ود رنوجوانی نشانگر شرم و حیای بیش ازحد ، و داشتن احساسات رقیق است

5-درخت

تنه درخت ممکن است کوتاه یا بلند کشیده شود، بچه ها در سنین قبل از دبستان تنه درخت را بلند ترسیم می کنند، ولی بعد ازاین سن، بلند بودن تنه درخت اغلب نشانگر عقب افتادگی فکری و یا بیماریهای عصبی و یا آرزوی بازگشت به دنیای کوچکی و قبل ازمدرسه است. برعکس اگر تنه درخت کوتاه کشیده شود، نشانگر جاه طلبی و بلند پرواز بودن کودک است . تنه درخت ممکن است صاف یا کج کشیده شود که درحالت دوم نشانگر عدم ثبات کودک است

شکل شاخه ها و برگها و یا قسمتهای بالای درخت نیز دارای معانی مختلفی است. به عنوان مثال شکل منظم شاخه ها نشان می دهد که کودک کمتر به تمایلاتش متکی است و بیشتر به نتیجه گیریهای منطقی دست می زند و یا بالعکس شکل نامنظم و درهم شاخه ها بیانگر این است که با کودکی بلغمی مزاج و در خود فرو رفته که آمادگی هیچ گونه تغییر و تحولی را ندارد روبرو هستیم

گاهی نیز درختی که کودک ترسیم می کند فاقد شاخه است که این امر نشانگر عدم گسترش استدلال و تفکر منطقی و درگیر بودن فرد با عالم رویاست. برگها نیز برحسب چگونگی ترسیم آن، تعابیر مختلفی دارند. مثلاً ترسیم برگهای منظم ویک شکل مخصوص کودکی است که مسایل را به سادگی می فهمد و قادر به ارتباط با دیگران است. و یا نشان دادن برگها به صورت هاله ای سبز رنگ در اطراف شاخه ها، تمایل کودک به تاثیر گذاری و تسلط بیشتر بر روی محیط را نشان می دهد. برگهای پاییزی و یا برگهای در حال ریخته شدن بیشتر در نقاشیهای نوجوانان و کودکان منزوی دیده می شود. چنین ترسیمی از برگ، مانند هر حرکت پایین رونده دیگر، مبین یاس و سرخوردگی تلقی می شود

ادامه مطلب

 تفاوت‌های راهنمایی در مقاطع ابتدایی، با راهنمایی تحصیلی و متوسطه
1-   از نظر رشد و تکامل دانش‌آموز: به علت اختلاف در مراحل و نحوه رشد،‌ مشکلات و نیازهای دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی، با مقاطع بالاتر تفاوت دارد و چون نیازهای انسان رفتار آن‌ها را مشخص می‌کند، باید این تفاوت‌ها در مشاوره مورد توجه قرار گیرند.        
در دوره راهنمایی تغییرات جسمی ناشی از بلوغ آغاز می‌شود و به صورتی شدیدتر، در دبیرستان ادامه می‌یابد. این تحولات، از لحاظ روحی نیز اغتشاشاتی در دانش‌آموزان ایجاد می‌کنند. در این مورد، به ویژه از طرف پدر و مادر به دختران کمکی نمی‌شود و این بدان علت است که والدین از تغییرات شدیدی که در فرزندانشان ایجاد می‌شوند، اطلاعی ندارند. خود دانش‌آموزان نیز به علل مختلف، مشکلاتشان را اظهار نمی‌کنند.. به دلایل بالا، مشاور باید با توجه به ارزش‌های فرهنگی، اطلاعات لازن را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد.
2-   تشکیلات: در دوره ابتدائی، دانش‌آموزان یک معلم دارند، حال آنکه در دوره راهنمایی تحصیلی و دبیرستان، دانش‌آموزان با چند دبیر سروکار دارند. در مقطع ابتدائی، راهنمایی با معلم است ولی در دوره‌ی راهنمایی و دبیرستان چون طرح‌ریزی تحصیلی و حرفه‌ای مطرح می‌شود، باید سازمان راهنمایی تشکیلات مخصوصی داشته، و دارای مشاور و سایر افراد متخصص باشد.
3-   دبیران دوره راهنمایی و دبیرستان، به علت  تخصص درسی خود، کمتر از آموزگاران به دانش‌آموزان توجه دارند: نظر به آن که دبیران با گروه‌های متفاوتی از دانش‌آموزان سروکار دارند،‌شناخت هر دانش‌آموز برایشان مشکل است. سازمان راهنمایی در مقطع راهنمایی  تحصیلی و دبیرستان، در شناساندن دانش‌آموزان به معلم کمک می‌کند و چون در این دوره، نوجوان با این مساله مواجه است که باید استقلال داشته باشد و راه‌های مختلفی را باید انتخاب کند ، بنابراین مشاور باید در این موارد به او کمک‌های لازم را بکند. ولی در دوره ابتدایی چون مشکلات کمترند و شناخت و راهنمایی دانش‌آموزان با آموزگار است، این امر ساده‌تر انجام می‌گیرد.
4-   در سنین ابتدایی و راهنمایی و متوسطه، توقعات حیاتی و فرهنگی متفاوت است: جامعه از دانش‌آموز دبستانی انتظاراتی دارد که با نوجوان دبیرستانی متفاوت است.
 
اهمیت مشاوره از دیدگاه قرآن
شورا عبارت است از اصطکاک فکرها، جرقه مغزها و تکامل. در قرآن کریم یک سوره تحت عنوان شورا وجود دارد و در آیاتی نیز مسأله شورا مطرح و به انجام دادن آن دستور داده شده است. خداوند تبارک و تعالی در آیه 159 سوره آل‌عمران خطاب به پیغمبر اکرم(ص) می‌فرماید:
« و شَاوِرْهُمْ فِی الاَمْرِ فَاِذَا عَزَمّتَ فَتَوکّلْ عَلَی الله اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ»
« ای پیامبر در کارها با مسلمانان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن(و انجام بده) همانا خداوند متوکلان را دوست دارد.»
خداوند در سوره شورا در آیه 38 زمانی که صفات و خصوصیات مسلمانان را مطرح می‌کند می‌فرماید:
« وَالَّذینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهمْ و اَقاموُا الصَّلوهَ و اَمُرهُم شَوْرَی بَیْنَهُم وَ مِمَّا رَزَقْناهُم یُنْفِقُونَ»
« آنان که امر پروردگارشان را اجابت کرده و نماز به پا می‌دارند و کارشان را با مشورت یکدیکر انجام می‌دهند و از آنچه روزی آن‌ها کرده‌ایم انفاق می‌کنند.»
در این آیه، خدای متعال یکی از خصوصیات مسلمانان را این موضوع دانسته است که آنان کارهایشان را با مشورت یکدیگر انجام می‌دهند و از این مطلب که مشاوره در ردیف ایمان به خدا و به پاداشتن نماز ذکر شده، می‌توان به میزان اهمیت آن پی‌برد.
در سوره بقره آیه 233، خداوند پس از طرح اینکه مادران دو سال تمام فرزندان خویش را شیر دهند، در مورد از شیر گرفتن کودک می‌فرماید:
« فَاِنْ اَرَادَا فَصَالاً عَنْ تَرَاضٍ مِنّهُمَا وَ تَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاجَ عَلیْهِمَا ... »
« اگر آن دو] پدر و مادر[ با رضایت و مشورت یکدیگر تصمیم گرفتند کودک را از شیر بگیرند اشکالی به رای آنان نیست.»
از آیات مذکور می‌توان نتیجه گرفت که مشاوره، امری قرآنی است و همه مسلمانان موظفند در امورشان با یکدیگر مشورت کنند و این مشاوره نیز به موارد خاصی محدود نمی‌شود؛ بلکه همه امور اعم از مسائل فردی، خانوادگی، اجتماعی و حکومتی را در بر می‌گیرد.
 هدف‌های مشاوره
در مشاوره علاوه بر یاری گرفتن در حل شمکل یا دست یافتن به نظریاتی بهتر در مسائل مختلف، هدف‌های دیگری نیز مورد نظر است که به اهم آن‌ها اشاره می‌شود:
1-   استفاده از تائید و حمایت دیگران
2-   جلوگیری از انتقادات دیگران در صورت عدم موفقیت
3-   شناسایی افراد صاحبنظر و مومن
4-   رشد فکری مردم
5-   احترام به نظرات افراد و احتراز از استبداد رای
6-   ایجاد این فکر که استفاده از نظرات دیگران، عیب و عار نیست تا در نتیجه، این امر در تمام شئون جامعه تعمیم یابد.
مشاوره پیغمبر اکرم(ص) و سایر معصومین(ع) با امت، با هدف‌های متفاوتی صورت می‌گیرد که اهم آن‌ها، احترام گذاشتن و شخصیت دادن با امت، ارائه نظریات صائب به آنان تاسی امت در زمینه انجام مشاوره، و از همه مهم‌تر ایجاد رشد فکری در مردم است. در مورد ایجاد رشد و کمال متنج از مشاوره، در کتاب مجمع‌البیان(9/33) در تفسیر آیه 36 سوره شورا از پیامبر نقل است که فرمود:
« مَا مِنْ رَجُلٍ یُشَاوِرَ اَحَداً اِلاَّ هُدیَ اِلَی الرُّشْد».
« کسی نیست که با دیگران مشورت کند و به سوی رشد و کمال هدایت نشود».
 
 شرایط مشاور
خصوصیاتی که مشاور باید دارا باشد:
-       عاقل، آزاد، متدین، صمیمی و رازدار
-       دارای علم و تخصص، صاحب‌نظر(ذوالرأی)
-       خردمندان ژرف‌نگر و حقیقت‌بین( ذوالاَلباب)
-       تقوی
-       امانتداری
کسانی که باید از آنان در مشاوره احتراز کرد:
-       احمق، بخیل، ترسو و حریص
-       زنانی که به کمال عقلی نرسیده‌اند، دروغگو، دوست جاهل
-       لجوج، برده و سفله
-       کسی که در مشاوره مورد قبول مراجع نباشد.
-       کسی که در زمینه مسأله مورد مشاوره، اطلاعات لازم را ندارد.
 پرونده تحصیلی
خصوصیات مهم پرونده تحصیلی
برای نحوه ضبط سوابق دانش‌آموزان در مدارس جدید نشان می‌دهد که پرونده تحصیلی دارای خصوصیات زیر است:
1-   اختصاصی، و همواره در حال افزایش یافتن است: پرونده تحصیلی برای هر دانش‌آموز، به صورت جداگانه تشکیل می‌شود و ثبت اطلاعات در آن به طور همیشگی انجام می‌گیرد و این امر موجب می‌شود که بر اطلاعات جمع‌آوری شده، افزوده شود.
2-   تصویر کاملی از دانش‌آموز به دست می‌دهد: پرونده تحصیلی دانش‌آموز، تصویر کاملی از پیشرفت تحصیلی و رشد بدنی و شخصیتی وی را در سال‌های تحصیلی نشان می‌دهد.
3-   ] در سوابق جدید[ دانش‌آموز را هم با خودش و هم با دیگران مقایسه می‌کنند: مقایسه دانش‌آموز با خودش، برای رشد وی، مهم‌تر از مقایسه او با دیگران است. در راهنمایی و تعلیم و تربیت، ضمن مقایسه وضع فرد با دیگران، مقایسه وی با خودش در زمان‌های متفاوت نیز مورد توجه مخصوصی است.
4-   تهیه اطلاعات با همکاری چندجانبه صورت می‌گیرد: در تهیه  اطلاعات، والدین، معلمان، مدیر و سایر کارکنان مدرسه و افرادی که با دانش‌آموز تماس دارند، با مشاور راهنمایی همکاری می‌کنند.
5-   گزارش‌های مربوط به خانه، از طریق تشکیل جلسات مصاحبه با والدین، تکمیل می‌شود: مشاور، معلمان و کارکنان مدرسه ضمن تماس با اولیای دانش‌آموزان، اطلاعاتی را که در مورد دانش‌آموزان از طریق خانواده‌هایشان کسب کرده‌اند، تکمیل می‌کنند. در این تماس‌ها، می‌توان اطلاعات جدیدی نیز در مورد زندگی خارج از مدرسه دانش‌‌آموز، بدست آورد.
6-   سوابق جمع‌آوری شده، قابل استفاده است: در پرونده تحصیلی، سوابق جمع‌آوری می‌شود که مشاور را در شناخت دانش‌آموز یاری می‌کند و دسترسی به اطلاعات مورد نیاز، به سهولت انجام می‌گیرد.
شکل و فرم پرونده تحصیلی
پرونده تحصیلی به شکل‌های مختلفی تهیه می‌شود. یک نوع آن، پوشه‌ای است که در آن کارت‌های متعددی قرار دارند. نوع دیگری که در مدارس راهنمایی تحصیلی در ایران به کار برده شده، دفترچه‌ای است که دارای صفحاتی برای درج اطلاعات متفاوت است.
•        اطلاعات پرونده تحصیلی و فرم مربوط به آن، باید با هدف‌های مدرسه مطابقت داشته باشد.
•        فرم‌ها باید با همکاری کسانی که عملاً در کاربرد آن‌ها دخالت دارند، تهیه شوند.
•        فرم پرونده تحصیلی باید طوری تهیه شود که در آن ، امکان ثبت اطلاعات مربوط به سال‌های تحصیلی مختلف، از شروع تا پایان تحصیلات، به روشنی و وضوح وجود داشته باشد.
•        فرم‌ها باید طوری باشند که سازمان دادن اطلاعات از نظر تاریخ ثبت، به ترتیب سال‌های تحصیلی، امکان پذیر باشد.
•        فرم پرونده تحصیلی باید به نحوی باشد که در عین اینکه امور دفتری و منشیگری در آن به حداقل ممکن برسد، اطلاعات ضروری را در بر گیرد.
•        در فرم‌ها باید محل‌های خاصی برای ثبت تاریخ اجرا، نوع آزمون‌های به کار رفته و نتایج آن‌ها، و موقعیت‌های دانش‌آموز در گروه( از نظر مقایسه با نُرم) پیش‌بینی شود.
•        در فرم پرونده تحصیلی، باید جایی برای ثبت نتایج مقیاس درجه‌بندی رفتار دانش‌آموز و سایر اطلاعات ضروری، در نظر گرفته شود.
•        چون پرونده تحصیلی و اطلاعات ثبت شده در آن باید در اختیار مدیر، معاونان و معلمان مدرسه باشد، به همین دلیل در فرم آن، باید برای اطلاعاتی که جنبه محرمانه نداشته باشند، جا منظور شود.
اطلاعات محرمانه مربوط به دانش‌آموز باید در پرونده خاصی نزد مشاوره، و به دور از پرونده‌ تحصیلی نگه‌داری شود.
•        فرم پرونده تحصیلی باید پس از مدتی مورد تجدیدنظر قرار گیرد و تغییرات لازم در آن داده شود.
•        پرونده تحصیلی باید طوری تهیه شود که بتوان فرم‌ها و اوراق لازم را به آن اضافه کرد. علاوه بر این، جلد و کاغذ آن باید مقاوم باشد.
•        شکل و قطع پرونده تحصیلی باید طوری باشد که ارسال آن از یک مدرسه به مدرسه دیگر به سهولت انجام شود.
 1-   کار مشاور در آموزشگاه؟ مشاور در آموزشگاه در زمینه خدمات مشاوره‌ی سازگاری و پیشگیری و ارتقاء بهداشت و روان و در زمینه مشاوره تحصیلی و مشاوره شغلی بنا بر نیاز به صورت فردی یا گروهی به دانش‌آموزان خدمات ارائه می‌دهد.
2-   ضرورت مشاوره در آموزشگاه؟ با توجه به گسترش مشکلات دانش‌آموزان در جامعه نیاز دارد در هر آموزشگاهی مشاوری بتواند به خواسته‌ها و نیازهای دانش‌آموزان در ابعاد گوناگون پاسخ دهد.
3-   محل مشاوره؟ هر دبیرستان بایستی یک اتاق مجهز برای مشاوره داشته باشد که تجهیزات لازم مانند دفتر کار و نیز چند صندلی، سیستم کامپیسوتر، فضای آرام و امن، محل مناسب برای دانش‌اموز و همچنین تعدادی کتب و مجلات مرتبط در اتاق مشاوره وجود داشته باشد.
4-   موضوعات موثر در فرایند مشاوره؟ عوامل موثر در مشاوره می‌توان به عوامل خانوادگی و نحوه‌ی تعلیم و تربیت و رشد فرد، عوامل اجتماعی مانند امکانات و شرایط جامعه، عوامل مدرسه‌ایمانند برنامه‌ها و امکانات آموزشگاه و همچنین عوامل فردی و استعداد و علایق و شخصیت فرد اشاره نمود.
5-   چگونگی ایجاد رابطه و تعیین اهداف مشاوره با مراجع؟ معمولاً مشاوران، مراجعان را بدون هیچ قید و شرطی می‌پذیرند و سعی می‌شود رابطه یک رابطه ی حسنه و صمیمانه باشد تا مراجع احساس نزدیکی با مشاور بکند.
6-   مدت زمان مشاوره؟ برای دانش‌آموز دبیرستانی به وی 45 دقیقه و بنا به مشکل مربوطه برای وی تعیین زمان خواهد شد.
7-   آیا برای مراجع وقت قبلی می‌گذارید؟ در کارشناسی مشاوره بعضی از مشکلات مراجعان بدون وقت قبلی است یعنی خود فرد داوطلبانه می‌آید. در مواردی نیز اگر به جلسات بعدی نیاز باشد برای وی تعیین وقت خواهد شد.
8-   صندوق ارتباط مشاور چیست؟ در مدارس متوسطه این صندوق وجود دارد و دانش‌آموزان مشکلات خود را به طور مکتوب نوشته و در داخل آن می‌گذارند و مشاور نیز هر یک یا دو هفته یک بار آن را باز خواهد کرد و به صورت مکتوب یا حضوری به سوالات دانش آموزان پاسخ می‌دهد.
9-   مشکلات مراجع؟ مراجعان بیشتر مشکلاتشان انتخاب رشته تحصیلی، فارغ‌التحصیلی، ورود به پیش‌دانشگاهی و ورود به دانشگاه و در مواردی نیز مشکلات رفتاری و روانی مانند ناسازگاری در خانواده و مدرسه، مواردی از جمله کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس و مشکلات اجتماعی دارند مانند انتخاب درست یا مسائل و مشکلات مربوط به بلوغ.
10- مشاوران تا چه اندازه نسبت به اسرار مراجع خود احساس مسئولیت می‌کنند؟ مشاوران بایستی اسرار مراجعان خود را به کسی نگویند و راز نگه‌دار باشند تا به شخصیت مراجع آسیبی وارد نگردد.
11- از چه روش و فنون‌هایی بیشتر استفاده می‌شود؟ نمی‌توان در در مشاوره فقط به یک روش اکتفا نمود. معمولاً مشاور هرچه در یک روش مطالعات بیشتری داشته باشد به آن طرف هدایت خواهد شد. اما معمولاً روش‌های راجرزی و یا روش‌های عقلانی عاطفی(الیس) بیشتر کاربرد دارد.
12-انواع مشاوره را نام ببرید؟ مشاوره به دو صورت است(فردی و گروهی). فردی مواقعی است که دانش‌آموز مشکلات خاص خود را دارد و بایستی به تنهایی با مشاور مسئله را مطرح کند و جواب بگیرد. اما مشاوره گروهی وقتی است که تعدادی از دانش‌آموزان مشکلات مشابهی دارند و بایستی به صورت گروهی مشاوره بگیرند.
13-عمده‌ترین مشکلات خود مشاور؟ مشاوران امروز به صورت 30ساعته موظف به خدمت هستند که این یکی از مشکلات عمده‌ی مشاوران است و باید مانند دبیران به صورت 24 ساعته کار کنند. یکی دیگر از مشکلات مشاوران تغییر و تحولات و نبودن ساختار مشخص وزارتخانه در مورد فعالیت‌های مشاوران که همه روز یا گاه‌گاهی دچار تحولات خواهند شد.
14-پرونده تحصیلی چیست؟ نحوه‌ی تشکیل آن، استفاده و کاربرد و همچنین محتوای پرونده را توضیح دهید؟ برای هر دانش‌آموز سال اول متوسطه پرونده‌ای با محتوای مشخصات فردی دانش‌آموز، مشاهدات مشاور از دانش‌آموز، نظرخواهی دانش‌آموز با اولیاء، پاسخنامه آزمون‌های ریون، جمع‌بندی کلی، و دیدگاه مشاور در مورد دانش‌آموز وجود دارد که برای هدایت تحصیلی دانش‌آموز نیز مؤثر است. و می‌تواند برای سال‌های آتی دانش‌آموز تا پایان پیش‌دانشگاهی برای او موثر باشد که هر ساله مشاور  دیدگاه و نظرات خود را در آن ثبت می‌کند.
15-انواع آزمون برای دانش‌آموزان کدامند؟ 1- آزمون استعداد ریون، 2- آزمون رغبت‌سنج جان هالند، 3- آزمون‌های افسردگی بگ، و نیز در مواردی آزمون MMPI که این آزمون مشکلات اجرای دارد و نیاز به مهارت‌های تخصصی بیشتر دارد به علاوه پرسش‌هایی راجع به علایق و استعدادهای تحصیلی
16- نحوه‌ی بایگانی مطالب و نحوه‌ی دسترسی به آن‌ها چطور است؟ هر مشاور مدرسه برای خود کمد بایگانی دارد و یا دارای یک سیستم کامپیوتری است که معمولاً دسترسی دیگران به اطلاعات محرمانه به راحتی امکان‌پذیر نیست و مواردی که لازم باشد به طور محرمانه بماند دور از دسترس افراد متفرقه خواهد بود.
17-در پایان نحوه‌ی ارزیابی خود را چگونه بیان می‌کنید؟ با توجه به اینکه آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت یک جریان طولانی و دراز مدت است. مشاوران براساس نتایجی که از دانش‌‌آموز می‌گیرند می‌توانند خود را ارزیابی نماید. اگر راهنمایی‌ها و خدمات مشاوره برای دانش‌آموزان به موقع انجام گیرد می‌توان گفت که مشاور نیز از کار خود راضی خواهد بود.


ادامه مطلب

هدف‌های مشاوره
هدف‌های مشاوره را بر حسب مدت و نوع مشکل، می‌توان به صورت‌های متفاوتی تقسیم کرد. از نظر نوع مشکل، هدف‌های مشاوره به شرح زیر است:
1-   انتخاب: زمانی که فرد بخواهد از بین چند راه، یک راه را برگزیند، مسأله انتخاب مطرح است. در این نوع مشکل، هدف برگزیدن راه برتر است.        
در مورد مشکل انتخاب، می‌توان به انتخاب رشته تحصیلی، شغل، یا همسر مناسب اشاره کرد که مطالب مربوط به این موضوع‌ها، در مشاوره‌های تحصیلی، حرفه‌ای، و مشاوره خانواده مورد بحث قرار می‌گیرند.
2-   روانی و عاطفی: زمانی که مشکل مراجع در حوزه مسائل عاطفی و روانی قرار می‌گیرد، هدف مشاوره، برطرف کردن عدم تعادل روانی، و ایجاد شخصیتی سالم و متعادل از نظر سازش با خود و دیگران است.
از دیدگاهی دیگر، به لحاظ رفع مشکل آنی یا توجه به رشد مراجع در طول زمان، هدف‌های مشاوره را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:          
1- رفع مشکل آنی مراجع: در راستای این هدف، مشاور می‌کوشد تا ناراحتی مراجع را تسکین دهد و مشکل وی را هرچه سریعتر رفع کند؛ همان مشکلی که موجب شده است مراجع به مشاور مراجعه کند. در این نوع مشاوره، ضمن آن که رفع مشکل مورد نظر است، فرصت دادن به وی برای تفکر و دست یافتن او به بینش لازم برای پیدا کدن راه حل نیز مورد توجه است.     
2- رشد مراجع: در این هدف، مشاور ضمن آنکه به رفع مشکل آنی مراجع توجه دارد، می‌کوشد تا در وی قدرت تصمیم‌گیری، اعتماد به نفس، و توانایی تجزیه و تحلیل مسائل ایجاد شود. او این روش را در کلیه جلسات مشاوره پیگیری می‌کند تا در نهایت فرد بتواند مشکلات خود را شخصاً حل کند و به حداکثر رشد شخصیتی خویش دست یابد.
 انواع مشاوره
از دیدگاه‌های مختلف مشاوره به انواع متفاوتی تقسیم می‌شود. چنانچه موضوع مشاوره مورد نظر قرار گیرد، انواع مشاوره عبارتند از:
-       مشاوره تحصیلی
-       مشاوره شغلی
-       مشاوره سازشی یا شخصی
-       مشاوره خانواده و ازدواج
-       مشاوره اجتماعی و مشاوره‌های تخصصی نظیر مشاوره‌ی حقوقی و پزشکی
در انواع مشاورهای فوق، ملاک تقسیم، موضوع مشاوره است که می‌تواند تحصیلی، شغلی، روانی، خانوادگی، و مواردی دیگر باشد. در تقسیم‌بندی از نوعی دیگر، تعداد مطرح می‌شود، چنانچه هم مشاور و هم مراجع یک نفر باشد، مشاوره فردی است و در صورتی که تعداد بیش از یک نفر باشد، مشاوره گروهی است.
مشاوره فردی از نظر روش اجرا به سه نوع مستقیم، غیرمستقیم، و انتخابی تقسیم می‌شود و مشاوره گروهی از نظر تعداد مشاوره و مراجع سه حالت دارد:
1-   مشاور یک نفر و مراجع چند نفر: در این نوع مشاوره، چند نفر مراجع که دارای مشکل یا علایق مشابهی هستند، به وسیله یک نفر مورد مشاوره قرار می‌گیرند.
2-   مشاور چند نفر و مراجع یک نفر: در این حالت، چند نفر مشاور در حل مشکل به یک مراجع کمک می‌کنند. این نوع مشاوره بیشتر در کارهای اداری، اجتماعی و سیاسی مورد استفاده واقع می‌شود. حالتی که رئیس‌جمهوری از مشاوران زیادی در امور مملکتی استفاده می‌کند، یا رئیس یک مؤسسه، از مشاوره تعدادی کارشناس در اداره آن موسسه بهره می‌گیرد، از این نوع است.
3-   مشاور چند نفر و مراجع چند نفر: این نوع مشاوره، کمتر کاربرد دارد ولی در موارد مشکلات حاد اتفاق می‌افتد. هرگاه هیات دولت در مقابل یک مشکل حاد- نظیر مسائل اقتصادی یا دفاعی- ،         متخصصانی را برای مشاوره دعوت می‌کند، حالتی از این نوع مشاوره است. حالت دیگر این نوع مشاوره، وضعیتی است که پدر، مادر و تعدادی از اعضای خانواده، در مقابل ناسازگاری کودکشان، از شورایی از متخصصان روانی و تعلیم و تربیت، خواستار نظر جمعی آنان می‌شوند. این گروه، با یکدیگر به مشاوره می‌نشینند تا در جهت سازگاری کودک، به اعضای خانواده کمک کنند. درباره انواع مشاوره، در بخش روش‌های و فنون راهنمایی و مشاوره به تفصیل بحث خواهد شد.
 روان‌شناسی مشاوره
روان‌شناسی مشاوره یکی از رشته‌های کاربردی روان‌شناسی است. به عبارت دیگر، روان‌شناسی مشاوره، کابرد روان‌شناسی در زمینه کمک به افراد بهنجار برای حل مشکلات آنان، یا کاربرد روان‌شناسی در مشاوره است. روان‌شناسی مشاوره رشته‌ای تخصصی است که با روان‌شناسی بالینی، دارای وجوه مشترکی است. روان‌شناسی مشاوره معمولاً کمک به افرادی را که مریض نیستند، به عهده دارد و معمولاً در سازمان‌های غیرپزشکی اشتغال دارند، در حالی که روان شناسان بالینی معمولاً با افرادی که از نظر روانی، بیمار محسوب می‌شوند کار می‌کنند و علاقه دارند که در بیمارستان‌ها و گروه‌های پزشکی خدمت کنند. روان‌شناسان مشاوره در کمک به افراد بهنجار، از تکنیک‌های روان‌درمانی نیز استفاده می‌کنند و بیشتر در دفاتر مشاوره‌ خانوادگی و زناشویی، مدارس و دانشگاه‌ها اشتغال دارند.
بلوخر و بیگز(1983) روان‌شناسی مشاوره را چنین تعریف می‌کنند:
شاخه‌ای از علم روان‌شناسی، و تخصصی در مبادرت حرفه‌ای به کار روا‌ن‌شناسی است. روان‌شناسی مشاوره به عنوان یک رشته‌ی علمی، خصوصاً در زمینه‌های زیر، از علم روان‌شناسی استفاده می‌شود و به آن کمک می‌کند:
1-   رفتار شغلی، شامل رشد علایق، نگرش‌ها، ارزش‌ها، و استعدادهای شغلی و رابطه‌ی آن‌ها با رضایت و کارآیی شغلی
2-   شناخت و کمک به افزایش رشد شناختی انسان، و رابطه آن با حل مسأله، تصمیم‌گیری و قضاوت
3-   یادگیری انسان و تغییر رفتار، به ویژه در زمینه کسب، انتقال، و حفظ رفتارهای موفق و مسلط در طول زندگی
4-   ارتباط‌های انسانی و رفتارهای بین فردی، به ویژه در بین اعضای خانواده و سایر گروه‌های اولیه که بر فرایند‌های رشد موثرند.
5-   تطابق بهینه فرد با محیط، به ویژه در خانواده، محیط‌های آموزشی، شغلی و اجتماعی که به سلامت، نشاط و رشد مداوم انسان مربوط می‌شود.
روان‌شناسان مشاوره، به عنوان یک متخصص، با استفاده از دانش خود درباره رفتار انسان، به مردمی که در شرایط گوناگون قرار دارند، کمک می‌کند. روان‌شناسان مشاوره به مشاوره فردی و گروهی در زمینه‌های مختلف از قبیل طرح‌ریزی تحصیلی و شغلی، حل مسائل شخصی و تصمیم‌گیری، مشکلات خانوادگی و سایر فعالیت‌هایی می‌پردازد که به «پربارسازی» رشد و کارایی شخص مربوطند. روان‌شناسان مشاوره همچنین بر پیش‌گیری، رفع و درمان موانع رشد شخصی تاکید می‌ورزد؛ موانعی که در برابر تعامل فرد با محیط وجود دارند.
روان‌شناسان مشاوره به منظور کمک به تعالی کیفی فضای فیزیکی، اجتماعی و روانی محل کار، مطالعه یا زندگی اشخاص، به امر رایزنی(مشورت) با افراد، سازمان‌ها و مؤسسات جامعه می‌پردازد.
روان‌شناس مشاوره غالباً مهارت‌های اساسی زندگی و روابط بین فردی را به افراد مختلف تعلیم می‌دهد تا بتواند نقش‌های اجتماعی مهم خود را بهتر ایفا کنند. روان‌شناس مشاوره گاهیبه عنوان مربی روان‌شناسی نیز عمل می‌کند و دانش و مهارت‌های مهم روان‌شناسی را با نیازمندان به آن در میان می‌گذارد تا بدین وسیله، برای عمل مؤثرتر و اعتلای رشد شخصی و اجتماعی به آن‌ها کمک کند.
بنابراین، در ادامه بحث درباره نقش مشاور در محیط‌های گوناگون غیرآموزشگاهی، تاکید ما بر این است که مشاور غیرآموزشگاهی باید به نیازهای تکاملی و رشدی مراجعان و همچنین به مسائل سنتی‌تری که به سازگاری و التیام مربوطند، بپردازد.
 خصوصیات و مسئولیت‌های مراجع
مراجعان به هر دلیلی که به مشاور مراجعه می‌کنند، باید مسئولیت‌هایی را بپذیرند. آماده ساختن مراجع برای پذیرش مسئولیت، از وظایف مشاوره است که برای دستیابی به آن، باید از فنون مختلفی استفاده کند. در این قسمت، خصوصیات و مسئولیت مراجع مورد بحث قرار می‌گیرد.
الف) خصوصیات مراجع: مراجعان به دلایل مختلف برای مشاوره مراجعه می‌کنند.
اهم خصوصیات مراجعان را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
-       مراجعانی که برای گزینش شغلی یا رشته تحصیلی مناسب مراجعه می‌کنند.
-       مراجعانی که به علل ناسازگاری روانی و عاطفی، دچار مشکل هستند.
-       مشکلات و گرفتاری‌های خانوادگی نیز یکی دیگر از مواردی است که باعث می‌شود مراجعان به مشاوره روی آورند.
-       مراجعانی که پدر یا مادر هستند و درباره مسائل روانی، تحصیلی و رفتاری فرزندان خود، به مشاوره رو می‌آورند.
-       جوانانی که در همسرگزینی دچار مشکل هستند.
-       کسانی که در روابط اجتماعی مشکل دارند.
-       کسانی که از مشکلاتی نظیر کم‌رویی، ترس‌های موهوم، احساس حقارت، عدم اعتماد به نفس و ... رنج می‌برند.
ب) مسئولیت‌های مراجع: مراجعان، از هر یک از دسته‌های فوق که باشند و برای مشاوره مراجعه کنند، باید مسئولیت‌های زیر را بپذیرند. اهم این مسئولیت‌ها عبارتند از:
1-   مراجع باید برای انتخاب مشاور، سعی و کوشش لازم را به عمل آورد و مشاوری را انتخاب کند که به او اطمینان کامل داشته، و او نیز شرایط لازم را دارا باشد.
2-   پس از آن که مشاور را انتخاب کرد، باید مشکلات خود را به تمام و کمال مطرح سازد و چون مشاور را با اطمینان کامل برگزیده، از بیان رازهای خود به او دریغ نورزد و در نظر داشته باشد که بیان تمام جوانب مشکل، به مشاور در رفع مشکل او کمک خواهد کرد.
3-   باید مسئولیت‌هایی که مشاور به او واگذار می‌کند، بپذیرد و با تمام توان نسبت به انجام دادن آن‌ها اقدام کند. مراجعه به منابع، جمع‌آوری اطلاعات، یا اقدام به تصمیم‌گیری، از مواردی است که مراجع باید به پیشنهاد مشاور انجام دهد.
4-   اگر مشاور به جایی برسد که در تخصص او نباشد و بخواهد مراجع را به شخص دیگری ارجاع دهد، مراجع باید در مورد مشاور جدید اطلاعات لازم را کسب کند و در صورتی که او را واجد شرایط بداند، به وی مراجعه کند.
5-   چنانچه مشاوره به جلسات متعددی نیاز داشته باشد، مراجع باید تا دستیابی به نتیجه، به شرکت در جلسات ادامه دهد.
6-   مراجع که مشاور را شخصاً برگزیده، نباید به نظرات او بی‌اعتنایی کند یا پس از پایان گرفتن مشاوره، او را به عدم صلاحیت یا امور دیگر متهم سازد.
7-   مراجع باید علاوه بر بیان تمامی آنچه که در ذهن او جریان دارد برای مشاور، برای رسیدن به بصیرت و بینش لازم در جهت رفع مشکل خود، به مطالب و راهنمایی‌های مشاور توجه و دقت کند و سعی کند تا آگاهی‌های مورد نظر را به دست آورد.
8-   چون شرط اصلی در توفیق مشاوره، ایجاد رابطه حسنه بین مشاور و مراجع است، از این رو، همانطور که مشاور باید با استفاده از فنون مختلف، در ایجاد چنین رابطه‌ای اقدام کند، مراجع نیز باید در ایجاد این رابطه یا دستیابی به اهداف مشاوره، همکاری لازم را بکند.
9-   و سرانجام، چون حق تصمیم‌گیری با مراجع است، وی به هیچ وجه نباید منتظر آن باشد که مشاور به جای او تصمیم بگیرد یا تصمیم خود را به او دیکته کند. مراجع باید پس از بدست آوردن بصیرت لازم، خود به تصمیم‌گیری بپردازد و به عملی ساختن تصمیمی که گرفته، اقدام کند.
 محل مشاوره
انجام دادن مشاوره‌های فردی و نگه‌داری سوابق محرمانه مربوط به دانش‌آموزان، ایجاب می‌کند که در مدرسه، اتاقی مستقل به مشاور اختصاص یابد. اتاق مشاوره باید از نظر فیزیک جالب باشد. مشاوری که در اتاقی روشن، و دارای مبلمان لوکس کار کند، از مشاوری که در محلی خالی، کم‌نور، و قدیمی کار کند، موفق‌تر است؛ زیرا مراجع به خصوص در اولین برخورد، تحت تاثیر محل مشاوره قرار می‌گیرد و این مطلب بر احساس او نسبت به مشاور اثر می‌گذارد. به علاوه، او در مکانی جالب و مناسب، بیشتر احساس راحتی می‌کند و راحت‌تر به بیان مطالب خود می‌پردازد.
اتاق مشاوره باید خالی از هر نوع ابزار خارجی نظیر وسایل آزمایشگاهی، کارگاهی، وسایل سمعی و بصری، و احیاناً کمدهای بایگانی مدرسه باشد. هر یک از این وسایل، امنیت محیط مشاوره را در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین اتاق مشاوره باید دور از اتاق‌های کارکنان اداری مدرسه باشد؛ زیرا ممکن است برای دانش‌آموزان این سوءتفاهم پیش آید که ممکن است مطالب مطرح شده در مشاوره در بایگانی مدرسه ضبط شود و در جایی قرار بگیرد که دیگران هم بدان دسترسی داشته باشند. همچنین، اگر برای مثال دانش‌آموزان برای رفتن به اتاق مشاور مجبور باشند از اتاق مدیر مدرسه بگذرند، ممکن است تعدادی از آنان  اصلاً به مشاوره مراجعه نکنند زیرا ممکن است در اتاق مدیر، به دفعات مورد سرزنش و تنبیه واقع شده باشند. مشاور باید خود را طوری معرفی کند که کارش با اموری دفتری مدرسه ارتباطی ندارد. او باید در یک جای خلوت و آرام و عاری از هر نوع عوامل ناامنی و حواسپرتی، مراجع را ملاقات کند(حتی تلفن مستقیم که ممکن است با زنگ زدن، موجب قطع کلام مشاوره یا مراجع شود، نباید در اتاق مشاور وجود داشته باشد.)
داشتن اتاق مخصوص، با فضا و مبلمان جالب برای مشاور امتیازی است که ممکن است حسادت سایر کارکنان مدرسه را برانگیزد و مثلاً آن‌ها به بهانه‌های مختلف وارد اتاق مشاور شوند.
مشاور باید نقش خود و اهمیت محل مشاوره را از نظر فراهم  کردن تمام عوامل ایجاد امنیت و آرامش‌خاطر در مراجع، برای کارکنان مدرسه و دانش‌آموزان بیان کند و ضمناً‌ در زمان انجام مشاوره، تابلویی نظیر« فعلاً داخل نشوید» یا« به علت انجام دادن مشاوره، وارد نشوید» به در ورودی اتاق مشاوره، آویزان یا نصب کند و به منشی خود نیز تذکر دهد که در زمان مشاوره، نه خودش به اتاق داخل شود و نه به دیگری اجازه‌ی ورود بدهد.


ادامه مطلب

 نقش مشاوره در راهنمایی      
حال که مفاهیم راهنمایی و مشاوره روشن شد، لازم به یادآوری است که در جریان راهنمایی، معمولاً چهار خدمت ارزیابی، کسب اطلاعات، کارگماری، و مشاوره انجام می‌گیرد(این موارد، در صفحات آینده توضیح داده خواهند شد). بنابراین، راهنمایی شامل خدمات متنوعی است که مشاروه یکی از آن‌هاست.
لازم به تذکر است که همانطور که مصاحبه، در مشاوره اهمیت دارد، مشاوره نیز مهمترین خدمت راهنمایی است؛ به عبارت دیگر، مصاحبه قلب مشاوره و مشاوره قلب راهنمایی است.
سازمان راهنمایی مدار، علاوه بر مشاوره، شامل افرادی دیگری نظیر پزشک، پرستار، روان‌شناس، و مددکار اجتماعی است که هر یک در حیطه‌ی خدمات راهنمایی، وظایفی را به عهده‌ دارد. فردی که به اجرای آزمون‌های روانی می‌پردازند، یکی از اعضای سازمان راهنمای است که در مورد استعدادهای دانش‌آموزان تحقیق می‌کند، ولی مشاوره نیست. مشاوره از این تحقیقات یا خدمات سایر اعضای سازمان راهنمایی، در مشاوره استفاده می‌کند.
با وجود آنکه سایر کارکنان راهنمایی نقش پراهمیتی دارند، می‌توان گفت که مشاوره، هسته ی اصلی فعالیت‌های برنامه‌ راهنمایی است. به طور خلاصه، در مورد نقش مشاوره در راهنمایی می‌توان گفت:
راهنمایی یک برنامه‌ی کلی است که مشاوره، جزئی از آن است.
 هدف‌های راهنمایی
از نظر راجرز، هدف‌ راهنمایی هم مانند بسیاری از حرفه‌هایی که جنبه‌ کمک و یاری دارند، آن است که از طریق کمک به افراد، رشد شخصی، روانی و بلوغ اجتماعی را در آنان تسهیل کند.
به نظر عده‌ای دیگر از متخصصان، هدف راهنمایی آن است که به فرد کمک کند تا خود و محیط خویش را بشناسد و خود را با محیط خویش ربط دهد و سازگار کند. ولی هدف‌های مذکور و نظایر آن، به صورتی کلی بیان شده‌اند، و لازم است بیشتر توضیح داده شوند. برای این منظور، می‌توان هدف‌های راهنمایی را به دو قسمت تقسیم کرد: هدف‌های آن، و هدف‌های غایی.
برای مثال، هرگاه غرض از راهنمایی، یاری دانش‌آموز در شناسایی و حل مشکلاتی از قبیل مسائل خانوادگی، مالی، یا هدایت حرفه‌ای و تحصیلی باشد، هدف‌های آنی مورد توجه است. در این موارد، سعی شده است دانش‌آموزان با موقعیت‌های محیطی و استعدادهای خود آشنا شوند و برای حل مشکلات خود، راه مناسبی را انتخاب کنند. در واقع این گونه راهنمایی، برای جلوگیری از بروز خطا به کار می‌رود و بیشتر جنبه‌ پیشگیری دارد.
در هدف‌های غایی، پرورش اعتماد به نفس، توانایی تشخیص برای اخذ تصمیم، و قادر ساختن فرد به حل مشکلات خویش در مراحل بعدی زندگی، مورد نظر است.
البته، جدا کردن این دو هدف از یکدیگر مشکل است و در غالب موارد نمی‌توان بین آن‌ها مرزش مشخصی قائل شد؛ زیر ا ممکن است اقدام در جهت هدف‌های آنی، دستیابی به هدف‌های آتی را باعث شود یا برعکس، پیشرفت در جهت هدف‌های آتی، موجب برآورده ساختن هدف‌های آنی شود. چنانچه در برنامه‌ی راهنمایی تنها به هدف‌های آنی اکتفا شود. این برنامه به وظیفه‌ی خود عمل نکرده و کار را ناتمام گذاشته است. به همین دلیل، مشاوره باید هر دو هدف را مورد نظر قرار دهد وبه هدف‌های غایی، توجه به خصوصی مبذول دارد.
در کشورهای مختلف، هدف تعلیم و تربیت که راهنمایی، نقش تقویت‌کننده‌ی آن را دارد، متفاوت است. در بیشتر کشورها، سعی بر آن است که در فرد به طور فزاینده‌ای قدرت خلاقیت و خود‌رهبری به وجود آید. در این صورت، راهنمایی نیز با این هدف و بر همین اساس پایه‌ریزی می‌شود. برعکس، در بعضی کشورها به راهنمایی دانش‌آموزان در انتخاب رشته‌های تحصیلی، شغل، و رفع مشکلات آنی توجه می‌شود. در ایران که شاید بتوان ادعا کرد که تعلیم و تربیت در زمینه ایجاد قدرت خلاقیت، خودرهبری، و اعتماد به نفس در دانش‌آموزان قصور کرده است، باید راهنمایی ضمن توجه به هدف‌های عمومی آموزش و پرورش،‌ برای رسیدن به این هدف‌ها نیز توجه بخصوص و کوشش‌های لازم را به عمل آورد.
 اصول اساسی راهنمایی و مشاوره
راهنمایی و مشاوره بر اصولی استوار است که در زیر به ذکر پاره‌ای از آن‌ها می‌پردازیم:
1-   در راهنمایی، اعتقاد بر تکریم شخصیت و کرامت و فضیلت مقام انسانی است؛ به همین دلیل، مشاور مراجع را به عنوان یک انسان می‌پذیرد و در کمک به او، حداکثر کوشش خود را به عمل می‌آورد. مشاور مثل معلم نیست که با گروه سروکار داشته باشد، بلکه رابطه‌ی او با یک فرد مطرح است که باید به مقام انسانی او ارج نهد و او را به گرمی بپذیرد.
2-   مشاور باید به شخصیت مراجع احترام بگذارد و بدون توجه به عقیده، موقعیت اجتماعی، جنس، نژاد، ملیت، و وضع مالی مراجع، برای او قدر و ارزش قائل شود.          
در مشاوره، این اصل مهم است و در واقع می‌توان گفت این اصل برای روشن شدن اصل اول است و در واقع هر دو این اصول، یکی هستند؛ زیرا مرجعی که به عنوان انسان پذیرفته می‌شود، ناگزیر مورد احترام قرار می‌گیرد و از این دیدگاه، به وی توجه خواهد شد. 
فردی که در تجزیه و تحلیل‌های روانی متخصص باشد، ولی به شخص مراجع توجه نداشته باشد و ارزشی برای او قائل نشود، مشاور خوبی نخواهد بود.
3-   در مشاوره، باید حقوق مراجع محفوظ بماند و مورد احترام قرار گیرد. هر فردی قابلیت تصمیم‌گرفتن دارد و بر این اساس، تصمیم‌گیر حق مراجع است. 
ممکن است مراجع به علل زیر، احساس کند که خود قادر به تصمیم‌گیری نیست: 
1-3- مشاور هیچگاه به او اجازه‌ی تصمیم‌گیری نداده باشد و مراجع در هر مشکلی، به وی مراجعه کرده باشد.       
2-3- وابسته و متکی به پدر و مادر خویش، بار آمده است.       
3-3- عقده‌ی حقارت(خودکم‌بینی) داشته باشد          
مشاور باید در مواجهه با مراجع مذکور، طوری عمل کند که در وی، قدرت تصمیم‌گیری و اتکا به نفس به وجود آید.          
مشاور نه‌ تنها باید به وجود قابلیت تصمیم‌گیری در همه افراد اعتقاد داشته باشد، بلکه باید در عمل نیز، قدرت تصمیم‌گیری و خودرهبری را در مراجعان تقویت کند.           
از این لحاظ، این اصل با اصل دوم یعنی احترام به ارزش، فرد معادل است؛ احترام به این که فرد، خود قابلیت اداره‌ی زندگی خویش را دارد.
4-   مشاوره، یک رابطه مجاز و آزاد است. مراجع باید طی مشاوره، آزادی کامل داشته باشد تا بتواند هرچه می‌خواهد بگوید. حتی ممکن است از اظهارات مراجع، شوکی به مشاور دست بدهد، یا آنکه گفته‌های وی دور از اخلاق است. با این حال، مشاور باید کاملاً به حرف‌های او گوش بدهد و از ارزیابی، قضاوت کردن، سرزنش کردن، قیافه گرفتن و ایجاد صداهایی که این چنین معانی داشته باشند، پرهیز کند. بدیهی است که مشاور نباید بی‌تفاوت باشد؛ زیرا مراجع باید احساس کند مشاور به او توجه دارد و به سخنانش گوش می‌دهد. این‌، هنر است که در عین آن که مشاور نشان می‌دهد که به مراجع توجه دارد و به سخنان او گوش می‌دهد، نباید مراجع احساس کند که ارزیابی، قضاوت، یا سرزنشی در کار است.
رابطه مشاور و مراجع یک رابطه مجاز و مختارانه، و رابطه‌ای غیر معمول است؛ زیرا در روابط معمولی قضاوت و ارزیابی وجود دارد. مشاور تنها شخصی است که رابطه‌ای آزاد را با مراجع برقرار می‌کند و مراجع تنها در جلسه مشاوره می‌تواند مطالب خود را آزادانه بیان کند؛ زیرا هیچ قضاوتی در مورد او صورت نمی‌گیرد.
5-   راهنمایی نباید به مراجع تحمیل شود و به اجبار انجام گیرد. چون راهنمایی به منظور رشد شخصی فرد صورت می‌گیرد. بنابراین چنانچه کسی را به اجبار تحت راهنمایی قرار دهند، هدف مذکور عملی نخواهد شد.        
در مورد دانش‌آموزانی که برای مشاوره فرستاده می‌شوند، یا به وسیله مشاور احضار می‌شوند باید قبل از هر چیز به رفع اکراه، بی‌علاقگی و مقاومت آنان در برابر راهنمای اقدام شود.
6-   چون راهنمایی، جریانی پیوسته در زمینه کمک به فرد است، بنابراین باید در تمام طول زندگی ادامه یابد  و دوران تحصیل، از ابتدائی آغاز شود، و تا پایان تحصیل انجام گیرد.
7-   در امر راهنمایی، تمام جنبه‌های شخصیتی دانش‌آموز و رشد و تکامل فردی او مورد توجه قرار می‌گیرد. در مدارس، اساساً رشد عقلی دانش‌آموزان مورد نظر است و عوامل عاطفی و شخصیتی، زمانی مورد توجه قرار می‌گیرند که در یادگیری دانش‌آموزان خللی ایجاد کنند؛ در حالی که در راهنمایی، جنبه‌های مختلف شخصیت اعم از عقلی، عاطفی، اجتماعی و جسمی، و رشد و تکامل همه‌جانبه دانش‌آموز در نظر گرفته می‌شود.
8-   راهنمایی، قسمت عمده‌ای از فعالیت‌های آموزشی است. بخش مهمی از فعالیت‌های آموزشی را خدمات راهنمایی تشکیل می‌دهند، تا جایی که بعضی از متخصصان، راهنمایی را مترادف با تعلیم و تربیت به شمار می‌آورند.
9-   راهنمایی، در قبال هم فرد و هم جامعه، مسئولیت دارد. اساس و پایه اندیشه راهنمایی، بر توجه به فرد و نیازمندی‌ها و رشد وی استوار است. با وجود این، توجه به نیازهای جامعه، در خور اهمیت بسیار است و در راهنمایی، ضمن توجه به فرد، به صورت غیرمستقیم یعنی از طریق کمک به اشتغال مناسب و جلب توجه فرد به مشاغل مورد نیاز جامعه، مسئولیت آن در برابر جامعه نیز انجام می‌شود.
10-مشاور معتقد است که فرد مختار و مسئول است و صلاحیت حل مشکلات خود را دارد؛ بنابراین او قادر است  که به کمک مشاور، شخصاً به حل مشکلات خود بپردازد.
11-شرط اصلی موفقیت در برنامه راهنمایی، همکاری کلیه کارکنان مدرسه است؛ بنابراین مدیر، معلم، مشاور و سایر متخصصان راهنمایی، باید هماهنگ با یکدیگر، در پیشبرد برنامه‌های راهنمایی کمک کنند.
12-راهنمایی، برای همه افراد و در تمام سنین انجام می‌گیرد.
13-در راهنمایی، به پاسخگویی به تفاوت‌های فردی از نظر توانایی‌ها و محدودیت‌ها، توجه خاصی می‌شود و در این زمینه، از طریق کمک به دانش‌آموز در انتخاب شغل و توزیع فارغ‌التحصیلان در مشاغل مورد نیاز جامعه، عمل مناسب صورت می‌گیرد.


ادامه مطلب

تاریخچه‌ی راهنمایی در جهان
در طول تاریخ تمدن بشر، راهنمایی به صورت اندرز دادن، نصیحت کردن و نظایر آن، به وسیله پدران و مادرن، پیشوایان مذهبی، وعاظ، معلمان و بسیاری افراد دیگر انجام می‌شده و مشاوره در درجه اول میان روحانیان و در درجه دوم، بین مشاوران طبی و حقوقی رواج داشته است. ولی راهنمایی و مشاوره و به معنای تخصصی امروز، از اوایل قرن بیستم به تدریج معمول شده و تنها در چهل سال اخیر است که یک گروه مشاوران حرفه‌ای و برخوردار از تخصص لازم، مسئولیت سنگینی را در زمینه‌ راهنمایی و کمک به افراد انسانی به عهده گرفته‌اند.
با صنعتی شده کشورها و ماشینی شدن مشاغل، راهنمایی به صورت راهنمایی حرفه‌ای آغاز شد و به تدریج دامنه‌ وسیع‌تری پیدا کرد، به صورتی که مسائل روانی، اجتماعی، تحصیلی و تربیتی را نیز شامل شده است.
در 1908 برای نخستین بار، راهنمایی حرفه‌ای در آمریکا به وسیله فرانک پارسُنز با روش علمی انجام شد. وی به منظور کاریابی جوانان، به تاسیس دفتر راهنمایی حرفه‌ای در بوستون مبادرت کرد و از این رو، پارسنز به پدر راهنمایی موسوم شده است.
در 1913، در آمریکا« انجمن ملی هدایت حرفه‌ای» به وجود آمد که در پیشرفت راهنمایی مدارس تاثیر زیادی داشت. در انگلستان، در قانون 1944، موضوع راهنمایی پیش‌بینی شد و از 1947 به مورد اجرا درآمد.
در فرانسه، تحقیقات روان‌شناختی بینه و پیرون، مقدمات علمی لازم را برای صدور دستور رسمی درباره راهنمایی حرفه‌ای در سال 1922 فراهم آورد و در تنظیم قانون سال 1938، مقررات و آیین‌‌نامه‌هایی تنظیم شد تا در پایان دوره‌ی ابتدایی، استعداد کودکان تشخیص داده، و کودک در مسیر استعدادش، راهنمایی شود. از آغاز سال 1945، مراکز راهنمایی حرفه‌ای در وزارت آموزش و پرورش فرانسه گسترش یافتند و از سال 1960، ارتباط و همکاری کامل و مداومی میان تمام موسسه‌هایی که در امر راهنمایی جوانان در مراحل مختلف عمل می‌کردند، به وجود آمده است و « مرکز راهنمایی حرفه‌ای و تحصیلی» با همکاری مدارس، وظایف مهمی را در آموزش و پرورش فرانسه به عهده دارند.
به طور کلی این فکر که راهنمایی، یکی از وظایف اصلی مدار است، با این که از مدتی پیش از جنگ جهانی به وجود آمده بود، ولی پس از جنگ اول و بخصوص بعد از جنگ دوم، قوت گرفت و همه انواع راهنمایی اعم از حرفه‌ای، تحصیلی و شخصی را شامل شد و امروز در اغلب کشورها، مدارس نیاز به یک مشاور را احساس و اهمیت مسأله را درک می‌کنند.
از این مقدمه چنین بر می‌آید که راهنمایی به معنای جدید، در تمام کشورها، حتی آمریکا که در واقع مهد آن تلقی می‌شود، فکری تازه است که رو به گسترش و تکامل می‌رود.
 اهمیت خدمات راهنمایی و مشاوره
خدمات راهنمایی و مشاوره از جنبه‌های مختلف فردی، اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت هستند که در مورد هر یک، به اختصار توضیح داده می‌شود:
1-   جهات فردی: توجه خاص خدمات راهنمایی و مشاوره، متوجه فرد است؛ فردی که ممکن است در جامعه، از نظر به دور بماند. یکی از سازمان‌هایی که خدمات مشاوره در آن ارائه می‌شود، مدارس و مؤسسات آموزشی است. از آنجا که معلم چون نه وقت و نه تخصص آن را دارد که به مشکلات شخصی دانش‌آموز رسیدگی کند، از نظر تدریس مواد درسی، بیشتر به گروه دانش‌آموزان توجه دارد، بنابراین رسیدگی به مشکلات فردی دانش‌آموزان از نظر مسائل تحصیلی، انتخاب رشته تحصیلی، شغل و مسائل روانی و شخصی، از مواردی است که در حوزه‌ی خدمات راهنمایی و مشاوره قرار می‌گیرد. در جامعه نیز افرادی که به صورت‌های مختلف دچار مشکلاتی می‌شوند، می‌توانند با مراجعه به مراکز مربوط، از خدمات راهنمایی و مشاوره برخوردار شوند.
2-   جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی: پیش‌بینی نیازهای جامعه و تامین این نیازها، مستلزم یک برنامه راهنمایی مجهز است. پس از شناخت استعدادها و توانایی‌های فردی، هدایت این استعدادها در جهت رفع نیازهای جامعه، از مهمترین خدمات راهنمایی و مشاوره است.           
ویژگی‌های جامعه صنعتی، تحول ارزش‌ها و تنوع مشاغل است. رشد و توسعه صنعت و تکنولوژی، موجب از بین رفتن برخی مشاغل و به وجود آمدن مشاغل جدیدی می‌شود. راهنمایی افراد به سمت مشاغل مناسب یا هدایت آن‌ها به تغییر شغل با توجه به مشاغل جدید، یکی دیگر از خدمات راهنمایی است. برای مشاغل روبه گسترش، پرورش افراد متخصص در سطوح مختلف، یکی از وظایف تعلیم و تربیت است و مهمترین خدمات در این برنامه، به وسیله برنامه راهنمایی صورت می‌گیرد. در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی، خدمات راهنمایی و مشاوره به صورت‌های زیر ارائه می‌شود:
- کمک به افراد برای شناخت مشاغل مختلف و انتخاب شغل مناسب     
- پیش‌بینی نیازهای اجتماعی در زمینه‌های شغلی مختلف           
- برنامه‌ریزی برای پرورش متخصصان و تربیت نیروهای انسانی مورد نیاز
- شناخت استعدادها و توانایی‌های افراد، و راهنمایی آنان برای رفع نیازهای شغلی
- کمک به طرح‌ریزی ها و تامین نیازهای اجتماعی و اقتصادی در جامعه
مشاوره چیست؟
مشاوره، دادن پند و اندرز نیست؛ پاسخ دادن به سوالات و یافتن راه‌حل‌ مشکلات نیست؛ دستور دادن و تعیین تکلیف کردن نیست؛ دادن اطلاعات نیست؛ تجزیه و تحلیل مراجع هم نیست. گاستاد مشاوره را چنین تعریف می‌کند:
« مشاوره، یک جریان یادگیری است که از طریق رابطه بین دو نفر صورت می‌گیرد. در این رابطه، مشاوره با داشتن مهارت‌ها و صلاحیت‌های علمی و حرفه‌ای، می‌کوشد تا با روش‌های منطبق بر نیازمندی‌های مراجع، او را یاری کند تا خود را بیشتر بشناسد و بینشی را که به این طریق درباره خویشتن کسب می‌کند، در زمینه هدف‌های معین که آن‌ها را به صورت واقع‌بینانه‌ای درک کرده، به طور موثری مورد استفاده قرار دهد و در نتیجه، به فردی خلاق‌تر و شادمان‌تر در جامعه خود تبدیل شود.»
سی. گیلبرت رِن مشاوره را چنین مطرح می‌کند:
« مشاوره رابطه‌ای است پویا و هدفمند که براساس مشارکت مشاور و مراجع، و با روش‌هایی منطبق بر نیازمندی‌های مراجع انجام می‌گیرد. در این رابطه، توجه به خودشناسی و تصمیم‌گیری از طرف خود مراجع، مورد تاکید است.»
مک دانیل مشاوره به به صورت زیر تعریف می‌کند:
« مشاوره یک سری تماس‌های مستقیم با مراجع است که هدف آن‌ها، ارائه کمک برای سازش دادن موثرتر مراجع با خود و محیطش است.»
از این تعاریف می‌توان نتیجه گرفت که مشاوره دارای ویژگی‌ها زیر است:
1-   در مشاور، بین مشاور و مراجع، حتماً تماس برقرار می‌شود و معمولاً مشاوره مستلزم چندین تماس است. زیرا غالباً به صرف گرفتن اطلاعات یا انجام یک مصاحبه، مشکلات در یک جلسه حل نمی‌شود، بلکه به علت پیچیدگی موجود انسانی، اکثر اوقات جلسات مشاوره متعدد لازم است. پس نکته مهم در مشاوره، تماس شخص با شخص است. ممکن است با مطالعه یک کتاب احساس کنیم رنج‌هایمان کاهش یافته، ولی چون در این عمل، تماس مستقیم شخص با شخص وجود ندارد، این کار نمی‌تواند مشاوره باشد. به عبارت دیگر، دریافت اطلاعت یا تسکین آلام از راه مطالعه کتاب، مشاوره نیست.
تماس مستقیم فرد با فرد و عکس‌العمل متقابل این دو، یکی از خصوصیات مشاوره است.
2-   هدف مشاوره، عرضه یا پیشنهاد کمک به مراجع است، به گونه‌ای که او در به کار بردن آن آزاد و مختار است. در رابطه مشاور و مراجع، اجباری در کار نیست؛ در غیر این صورت،‌این عمل، تحمیل عقاید مشاور است، نه مشاوره. به عبارت دیگر، مشاوره رابطه‌ای مختارانه بین مشاور و مراجع است که هدف آن، ارائه پیشنهاد کمک به مراجع است.
راهنمایی چیست؟
پیدا کردن یک تعریف جامعه برای راهنمایی، مشکل است؛ به همین دلیل تعریف‌های زیادی از راهنمایی به عمل آمده است و نویسندگان مختلف آن را به صورت‌های متفاوتی مطرح کرده‌اند. در تعدادی از این تعاریف، وجوه مشترک و تشابه‌هایی وجود دارد. در« گزارش کمیسیون سلطنتی تحقیق درباره تعلیم و تربیت در ایالات کبک»]کانادا[، راهنمایی چنین تعریف شده است:
« راهنمایی، بخشی از تعلیم و تربیت است که به طریقی منظم و سازمان یافته، به دانش‌آموزان در تمام سنین کمک می‌کند تا این که او به تصمیم‌گیری مناسب در سازگاری تحصیلی خود و موفقیت در یک حرف دست بیابد.»
شرتزر و استون(1971) در کتاب« اصول راهنمایی» تعریف زیر را مطرح می‌کنند:     
« راهنمایی، جریانی است که به فرد کمک می‌کند تا خود و جهان خودش را بشناسد.»
مک دانیل در یکی از تعاریف خود می‌گوید:
« راهنمایی وسیله‌ای برای کمک به درک فرد و به کار بردن آگاهانه فرصت‌های تحصیلی، حرفه‌ای و شخصی است که او در اختیار دارد یا می‌تواند در اختیار داشته باشد.» و راهنمایی را به عنوان کمک منظمی به همه دانش‌آموزان برای رسیدن به یک سازش رضایت بخش در مدرسه و زندگی تعریف می‌کند.
بنابر تعاریف فوق و سایر تعریف‌ها، می‌توان نقش راهنمایی را در تعلیم و تربیت به شرح زیر بیان کرد:
1-   راهنمایی،رسیدن به هدف‌های تعلیم و تربیت را تسهیل می‌کند. به عبارت دیگر، راهنمایی با کمک کردن به معلم، دانش‌آموز و کارکنان مدرسه، پیشرفت دانش‌آموز و موفقیت معلم را در کار خویش، بیشتر و ‌آسان‌تر می‌کند.
2-   راهنمایی کمک می‌‌کند که فرد خود را بهتر بشناسد؛ و استعدادها، علایق و مشکلات اجتماعی خود را درک کند.
3-   راهنمایی به دانش‌آموز کمک می‌کند تا آگاهی‌های لازم را در زمینه‌ فرصت‌های تحصیلی و حرفه‌ای خود، به دست آورد و از آن‌ها استفاده کند. به عبارت دیگر، راهنمایی به فرد کمک می‌کند تا خود و محیطش را بشناسد و از امکانات موجود، حداکثر بهره‌برداری را ببرد و به گزینش رشته‌ی تحصیلی و شغل مناسب، اقدام کند.
4-   نقش راهنمایی، ایجاد سازگاری است و به دانش‌آموز کمک می‌کند تا خود را با زندگی و مدرسه سازگار سازد.
به طور خلاصه، راهنمایی، تسهیل کننده وصول به هدف‌های تعلیم و تربیت است که کمک می‌کند دانش‌آموز خود و محیطش‌ را بهتر بشناسد و به طور رضایت‌بخشی خویشتن را با زندگی و مدرسه سازگار سازد.


ادامه مطلب

تفاوت راهنمایی و مشاوره
گروهی از صاحب نظران ومتفکران ،راهنمایی و مشاوره را به منزله ی امری مشابه دانسته و تفاوتی بین آنها قائل نشده اند . برخی نیز به وجود تفاوتهای بین این دو ، به قرار زیر اشاره کرداند :
1- راهنمایی ، راهنما می تواند از طریق مطالعه ی پرونده تحصیلی مراجع یا مورد مشورت قرار گرفتن از جانب اولیای دانش آموز یا مربیان وی ، به اطلاعات گسترده و وسیعی در مورد وی دست یابد . در صورتی که ممکن است در امر مشاوره و در ابتدای کار مشاور فاقد چنین اطلاعات مفیدی باشد چرا که اغلب اوقات مراجع بدون مقدمه برای مشاوره مراجعه کرده و مشکل خود را با مشاور در میان می گذارد.
2- راهنمایی مفهومی کلی است و کاربرد وسیعی دارد و کلیه ی خدمات و فعالیتهای انجام شده ، برای کمک به فرد را در بر می گیرد . تعدادیاز این فعالیت ها عبارتند از تهیۀ فهرستی از علایق ، اطلاع رسانی ، به کار گماری ، آشنا سازی با محیط ، ارزشیابی و همچنین مشاوره در حالی که مشاوره یکی از فنون اجرایی راهنمایی ه حساب می آید و اصطلاحاً « قلب راهنمایی» نامیده می شود .
3- راهنمایی در وهله ی اول جنبه ی پیشگیری از مشکلات را دارد ومانع از بروز آنها می شود در حالی که مشاوره بر حل مسائل تاکید دارد و اولویت آن توجه به مشکلات می باشد به بیان ساده تر ، راهنمایی از سقوط فرد به چاه ممانعت به عمل می آورد و از طریق مشاوره سعی می شود که فرد به چاه افتاده از چاه بیرون آورده شود .
4- انسانها در تمام مراح زندگی به راهنمایی نیاز دارند اما نیاز آنها به مشاوره ، به معنای تخصصی آن مربوط به زمانی است که دچار مشکل شوند.
انواع راهنمایی
امر راهنمای با توجه به زمینه های مختلف به انواع گوناگون تقسیم می گردد . از نظر موضوع ، راهنمایی در انواع (1) تحصیلی (2) شغلی (3) خانوادگی (4) بهداشتی (5) سازشی طبقه بندی می شود ازنظر اجرا نیز راهنمایی به انواع (1) فردی (2) گروهی تقسیم می گردد.
از نظر موضوع
تقسیم بندی راهنمایی از لحاظ موضوع ، یک طبقه بندی قرار دادی است که صرفاً به منظور سهولت مطالعه و یا برنامه ریزی مواد درسی صورت می پذیرد و گرنه در عمل ، از تمام انواع راهنمایی ، به طور هم زمان استفاده به عمل می آید .شرح  هر یک از انواع راهنمایی از لحاظ موضوعی به قرار زیر است .
1- راهنمایی تحصیلی
راهنمایی تحصیلی به دانش آموزان کمک می کند تا قادر گردد .
الف) دورس و رشتۀ تحصیلی مناسبی را برگزیند
ب) از قوانین آموزشگاه و مقررات آموزشی و امتحانی مطلع گردد
هدف راهنمایی تحصیلی برای دانش آموز بدون شک ، کسب موفقیت تحصیلی است
از شیوه های اجرایی راهنمایی تحصیلی برای نیل به این هدف می توان از موارد زیر نام برد
•        راهنمایی دانش آموز در کسب عادت صحیح مطالعه
•        کمک به دانش آموزان عقب مانده تحصیلی یا پیشرفته ذهنی به منظور پیشرفت تا حداکثر ظرفیت خود
•        آشنا ساختن دانش آموزان با چگونگی استفاده از منابع یاد گیری ، یادداشت برداری ، خلاصه نویسی
•   آشنا ساختن دانش آموزان با ارتباط بین مواد درسی و رشته های تحصیلی بعدی و آگاه کردن آنان از رابطه بین رشته های تحصیلی و مشاغل
•        کمک به دانش آموزان در ارزیابی صحیح توانایی ها و علایق خود
•        کمک به معلمان در ارنطباق روش های تدریس خود با استعداد ها و نیاز مندی های فردی دانش آموزان
2- راهنمایی شغلی
از طریق راهنمایی شغلی به فرد کمک می شود تا پس از شناخت استعداد ها و رغبت ها و همچنین محدودیت ها خود
•        شغل مناسبی را در جامعه انتخاب کند
•        با گذراند دوره های آموزشی لازم برای به عهد گرفتن آن آماده گردد
•        در انجام آن با موفقیت عمل کند
•        نیازهای مادی و روانی خود را ارضا نماید
•        موجبات بهبودی و ضع جامعه را فراهم آورد
3- راهنمایی خانوادگی
هدف از راهنمایی خانواده گی ارائه ی اطلاعات لازم به منظور کمک برقراری روابط سالم و متعادل بین اعضای خانواده و تامین آرامش و آسایش آن است .
•        این روابط عبارتند از :
•        روابط بین زن و مرد
•        پدر و فرزند
•        مادر و فرزند
•        فرزندان با یکدیگر
4- راهنمایی بهداشتی
این نوع راهنمایی به منظور تامین سلامت جسمی و روانی ارائه می گردد و هدف اصلی آن پیشگیری از ابتلا به بیمارهای جسمی و روانی است . راهنمایی بهداشتی همچنین در موارد زیر نقش تعیین کننده ای دارد .
•        حفظ سلامت فرد و اجتماع
•        ایجاد زمینه به منظور پیشگیری از ابتلا بهه بیمارهای مسری و کنترل آنها
•        ممانع از بروز حوادث ناگوار
5- راهنمایی سازشی
به فرد کمک می کند تا خود را با (1) خویشتن (2) دیگران (3) محیط سازگار کند . انجام این نوع راهنمایی مستلزم ارائه ی اطلاعات مناسب به فرد است تا در سایه ی خود شناسی ، اهداف تحصیلی ، شغلی و اجتماعی مناسبی برای خود برگزیند.
از نظر اجرا
از نظر اجرا راهنمایی به دو صورت : (1) فردی (2) گروهی انجام می پذیرد
1- راهنمای فردی
در این نوع راهنمایی ، فرد به صورت انفرادی مورد هدایت و ارشاد قرار می گیرد .
2- راهنمایی گروهی
تعداد شرکت کنندگان در راهنمایی گروهی از یک نفر یشتر بوده و معمو لاً برای رسیدن به هدف معین یا اهداف شخصی در یک زمان و یک مکان دور هم جمع می شوند در خوص موضوع یا مطلب مشخصی بحث می کنند افراد شرکت کننده در راهنمایی گروهی صرفاً در صدد کسب اطلاعات لازم در زمینه های مختلف تحصیلی ، خانوادگی ، شغلی ، اجتماعی و بهداشتی می باشند از این رو ، راهنمایی گروهی در درجه ی اول نقش پیشگیری از بروز مشکلات در زمینه های مختلف را دارد و ضمن صرفه جوی در وقت و هزینه ،فرصت حداکثر بهره گیری از امکانت محدود را برای تعداد بیشتری از افراد فراهم می آورد .
معمولاً روش کار راهنمایی گروهی به صورت نمایش فیلم و سخنرانی است و سپس بحث و سوال و جواب در مورد موضوع صورت می گیرد .
انواع مشاوره
 امر مشاوره همانند راهنمایی با توجه به زمینه های مختلف به انواع گوناگون تقسیم می شود از نظر موضوع به تحصیلی ، شغلی ، خانوادگی ، بهداشتی و سازشی تقسیم می شود و از نظز اجرا نیز مشاوره در شکلهای فردی و گروهی صرت می گیرد.
از نظر موضوع
تقسیم بندی مشاوره از نظر موضوعی صرفاً به دلیل سهولت مطالعه صورت می گیرد و گرنه در عمل بسیار از انواع مشاوره به طور همزمان مورد استفاده قرار می گیرد .
1- مشاورۀ تحصیلی
مشاوره تحصیلی مجموعه ی فعالیت هایی است که از طرف مشاوره به منظور رفع مشکلات تحصیلی مراجعان صورت می گیرد . برخی از فعالیتهای مشاوران در این زمینه عبارتند از :
•   ارزیابی استعدادها ، علایق و شخصیت دانش آموزان به قصد کمک به آنان در شناخت نقاط قوت و ضعف خود و تلاش در رفع کاستیها
•        کمک به دانش آموزان دارای عقب ماندگی تحصیلی با هدف جبران عقب ماندگی آنان
•        یاری به دانش آموزان باهوشی که زیر حد توان خود کار می کنند به منظور ارتقای پیشرفت تا حداکثر فعالیت
•        یاری رساندن به دانش آموزان در جهت رفع نگرانیها و اضطراب امتحانی
•        همکاری با والدین ، معلمان و سایر کارکنان مدرسه در جهت رفع مشکلات تحصیلی دانش آموزان
2- مشاوره شغلی
مشاوره شغلی به منظور رفع مشکلات مراجعان در زمینه شغل صورت می گیرد .
تعدادی از فعالیت های مشاوران شغلی :
•        ارزیابی و یژگیهای شخصیتی ، استعدادها و مهارت های افراد و کمک به هماهنگ نمودن آنان با نوع شغل
•        ایجاد نگرش مثبت نسبت به کار در افراد کارگریز
•        کمک کردن به افراد برای هماهنگ شدن با مقرارت سازمان
•        یاری رساندن به مراجعان در جهت سازگاری با سایر کارکنان
•        کمک به مراجعان در جهت سازگاری با شغل جدید
3- مشاوره خانوادگی
مشکلات خانوادگی مانع تحقق استعدادهای اعضای خانواده شده و سبب بروز نابسامانیهای روانی  و مشکلات رفتاری را فراهم  می آورد .
بعضی از فعالیتهای مشاوران خانوادگی :
•        کمک به زوجین به منظور کسب درک متقابل و داشتن انتظارات معقول از یکدیگر
•        یاری رساندن به والدین در جهت اجتناب از شیوه های فرزند پروری استبدای ، سهل انگارانه یا تبعیض آمیز
•   شناخت دانش آموزانی که به دلیل مشکلات خانوادگی از خانه فرای شده اند و یا اقدام به خودکشی نموده اند کمک کند
4- مشاوره بهداشتی
این نوع مشاوره با هدف کاهش یا رفع عوارض مشکلات جسمانی یا روانی صورت می گیرد
برخی از فعالیتهای مشاوران بهداشتی عبارتند از :
•        شناسایی دانش آموزان با مشکلات حسی مانند نزدیک بینی ،دور بینی یا کم شنوایی
•        شناسایی داری مشکلات تکلمی
•        شناسایی دانش آموزان داری انحرافات در ستون فقرات و یا معلولیتهای حرکتی
•        شناسایی دانش آموزان دارای درجات متفاوت اختلال در هوش و کمک به جایگزینی مناسب آنها
5- مشاوره سازشی
در این نوع مشاوره به افراد ی که ناتوان از سازگاری با خود ، دیگران و محیط هستند کمک می شود تا مشکلات آنها رفع گردد.
برخی از فعالیتهای مشاوران سازشی عبارتند از :
•        تلاش در رفع نیاز های معقول دانش آموزان  با هدف رفع ناسازگاریها
•        کمک به دانش آموزان برای درک و شناخت مسائل ، مشکلات و علل ناسازگاریها خود و کوشش در رفع آنها
•        شناسایی دانش آموزان دارای مشکلات در روابط خود با دیگران
•        ایجاد زمینه ی مناسب جهت سازگاری دانش آموزان با مقررات آموزشگاه
•        شرکت دانش آموزان در فعالیتهای فوق برنامه جهت کمک به سازگاری آنان
 از نظر اجرا
از نظر اجرا نیز مشاوره به دو نوع فردی و گروهی صورت می گیرد
الف )مشاوره فردی
در مشاوره ی فردی نیز همانند راهنمایی فردی ، امر مشاوره به شیوۀ انفرادی صورت می گیرد  و مراجع مشکلات خود را در زمینه های مادی ، خانوادگی ، سازشی و نظایر آن  را مطرح می کند . توجه به مسائل فردی محرمانه شمردن آنها دراین نوع مشاروه دارای اهمیت ویژه ای است .
ب) مشاوره گروهی
مشاوره ی گروهی به صورت (( تلاش اندیشمندانه برای تغییر افکار ، احساسات و رفتارهای گروه )) تعریف شده است
منظور از گروه دونفر یا بیشتر که دارای هدف مشترک ، کنش متقابل، احساس عاطفی نسبت به هم دارند . تشکیل گروهها باعث می شود تا اعضای آنها بر یکدیگر تاثیر بگذارند و از یکدیگر تاثیر بپذیرند . به این امر پویایی گروهی گفته می شود . هدف پویای گروهی ، تغیر نگرشها ورفتار فرد برای منطبق نمودن آنها با هنجار های گروهی است . کورت لوین بنیانگذار علم پویایی گروهی است .
روشها و فنون شناخت دانش آموزان
1- روشهای شناخت ذهنی
مشاور می تواند با استفاده از انواع روشهای شناخت ذهنی اطلاعات مفید و لازم دربارۀ دانش اموزان را بدست آورد .از خصوصیات روشهای شناخت ذهنی این است که نتایج سنجش تحت تاثیر نظر و قضاوت ارزیاب قرار گیرد از جمله روشهای شناخت ذهنی  :
1- مشاهده 2- مصاحبه ، پرسشنامه ، مقیاس درجه بندی ، شرح حال نویسی و گروه سنجی
1- مشاهده
مشاهده یعنی توجه آگاهانه و آن را ((دقت در اعمال و رفتار فرد )) تعریف کرده اند .
این روش یکی از مهمترین فنون راهنمایی محسوب می شده  و پایه واساس بسیاری از روش های ارزیابی رفتار دانش آموزان است و زمانی مفید و موثر واقع می شود که مبتنی بر درک روشن ودقیق از رفتار دانش آموزان بوده و در واقع معین صورت می گیرد . مشاهده فعالیتی ارادی و فعال است و نباید با دیدن که عملی است غیره ارادی است اشتباه گرفت . از طیق مشاهده خصوصیاتی چون : افسردگی ، تحریک پذیری ، تند خویی ، تنش ، خستگی و زود رنجی دانش آموز به سهولت قابل تشخیص است . همچنین موقعیت و مکان وزمان مشاوره داراسی اهمیت زیادی است . از این رو دانش آموزان را باید در موقعیتهای گوناگون و روز های مختلف مورد مشاهد قرار داد. بهترین موقعیتها ، معمولاً موقعیتهای طبیعی نظیر زنگ ورزش می باشد .واضح است که مشاهده گر نمی تواند  موقعیت معینی را به طور کامل درک کند.
2- مصاحبه
یکی از مهمترین فنون راهنمایی و مشاوره  که از قدیمیترین و رایجترین روشهای شناخت به حساب می آید. مصاحبه گفتگوی حضوری و دو جانبه بین مشاوران می باشد کهبه منظور نیل به هدف معین انجام می شود با وجود نیازبه وقت و هزینۀ زیاد هنوز هم این روش طریق مناسبی  جهت کسب اطلاعات در زمینۀ رفتارهای عادی و غیر عادی مصاحبه شونده محسوب می شود.
انواع مصاحبه :
مصاحبه بر دو نوع است : الف) مصاحبه ی تحقیقی ، ب)مصاحبه ی مشاوره ای
مصاحبه ی تحقیقی معمولاً به وسیله ی مصاحبه گر اجرا می شود و  مصاحبه های مشاوره ای چون امری تخصصی است صرفاً به وسیله ی مشاور انجام می شود.
مصاحبۀ تحقیقی از نظر هدف به چهار نوع تقسیم می گردد که عبارتنداز :
الف) مصاحبۀ اطلاعاتی
ب ) مصاحبۀ حقیقت یابی
پ ) مصاحبۀ عقیدتی
ت ) مصاحبۀ استخدامی
الف ) مصاحبه اطلاعاتی
  اساساً به منظور جمع آورای اطلاعات در مورد مراجع یا عرضه ی اطلاعات به وی صورت می گیرد .
ب) مصاحبۀ حقیقت یابی
جهت تایید یا تکذیب اطلاعات قبلی و یا پاسخ برای نکات نا شناخته و مبهم انجام می شود .
پ ) مصاحبۀ عقیدتی
که قدری مشکلتر است ، هدفش وقوف و به عقاید ، نگرش و ارزشهای فرد نسبت به امور و مسائل مختلف
ت ) مصاحبه استخدامی
به منظور کسب آگاهی از تجارب ، آمادگیها ، توانمنیها ، شخصیت و علایق مراجع در راستای شرایط احزار شغلی خاص انجام می شود .
3- پرسشنامه
پرسشنامه را ساده ترین ، کم هزینه ترین و عملی ترین وسیلۀ گردآوری اطلاعات می دانند به همین دلیل هم هست که محققان به وفور ار پرسشنامه استفاده می کنند و سازمانهای متعددی جامعه نیز به کمک این وسیله قادرند اطلاعات زیادی را کسب نمایند . در علوم تربیتی ، به ویژه در راهنمایی و مشاوره از این ابزار ارزشمند به منظور شناخت دانش آموزان و کمک و یاری به آنان ، استفاده های زیادی به عمل می آید .
پرسشنامه مجموعه ای منظم از سوالات است که به درستی برگزیده شده اند و به منظور سنجش خصوصیات فرد مورد استفاده قرار می گیرد و اگر با دقت تهیه و تنظیم گردداطلاعات ارزشمندی را درمورد رفتار دانش آموزان در اختیار مشاور قرار می دهد .
پرسشنامه شامل پرسشهای در مورد : امور ومسائل خانوادگی ، محیط زندگی ، سلامت جسمانی ، فعالیت های فوق برنامه ، طرح ریزیهای تحصیلی و شغلی ، بهداشتی ، عادات مطالعه و .....
4- مقیاس های درجه بندی رفتار
یکی دیگر از شیوه ای شناخت دانش آموزان مقیاس درجه بندی است . درجه بندی یکی از فنون راهنمایی است که از طریق آن خصوصیات و همچنین رفتار های بارز و قابل مشاهده دانش آموزان در زمینه ی مشخصی ارزیابی می شود .
مقیاس درجه بندی   معمولاً برای ارزیابی رفتارها و خصیصه هایی به کار می رود که برای آنها ابزار انداز گیری دقیقی وجود ندارد . همچنین این روش برای بررسی اعتبار سایرروشهای شناخت مورد استفاده قرار می گیرد .
درجه بندی رفتار هم از طریق ارزشیابی به وسیله ی مشاهده گران مهارت یافته صورت می  پذیرد . به بیان دیگر یا از معلمان و مشاوران و سایرافراد خواسته می شود تا دانش آموز را در زمینه هایی مانند همکاری با دیگران ، اعتماد به نفس ، جدیت ، انظباط و قدرت رهبری ارزیابی کنند و یا این که از خود دانش آموزان خواسته می شود تا براساس مقیاس درجه بندی به ارزیابی خویش اقدام کنند . نتایج بدست آمده از مقیاس درجه بندی هم در شناخت نقاط قوت و هم نقاط ضعف دانش آموز می تواند مفید واقع شود . و هم در جلسات مشاوره مورد استفاده قرار گیرد . 5- شرح حال نویسی
شرح حال به معنای گزارش کتبی مراجع درباره وقایع زندگی خود در گذشته ، حال و آینده است و یکی از شیوهای مهم شناخت می باشد که علاوه بر ارائه ی اطلاعات لازم ، اهداف ، نگرشها ، ارزشها ، تمایلات ، و احساسات فرد را در زمینه های گوناگون نیز مشخص می سازد .
این روش همواره توسط محققان علوم اجتماعی و مورخان برای کسب اطلاعات در باره سوابق ، نوع روابط و شیوه های زندگی مردم مورد استفاده قرار گرفته است. نوعی از شرح حال نویسی ، علم رجال است که که زمرۀ علوم مورد توجه در جهان اسلام بوده است و به وسیله ی آن ویژگیهای روایان  حدیث اعم از احوال ، صداقت و درستی گفتار و کردار آنان مورد توجه قرار می گیرد . همچنین تاریخ فرهنگ و ادبیات اسلامی و ایرانی حاوی شرح حال ادبا ، اندیشمندان ، شعرا ، نویسندگان و هنرمندانی است که هریک در گسترش این فرهنگ عظیم و غنای آن سهم به سزایی داشته اند . شرح حال نویسی امروزه بیشتر در کلینیکهای پزشکی و روانپزشکی مورد توجه قار می گیرد. و روانشناسان ، روانپزشکان و روانکاوی ، به اطلاعات حاصله از این طریق بسیار اهمیت داده و در تنظیم پرونده مراجع به دریافت شرح حال وی نیز اقدام می کنند . در آموزش و پرورش ، به ویژه در برنامه های راهنمایی آموزشگاه ها نیز از این فن استفاده ی زیادی به عمل می آید .و مشاوران با کمک آن با دیدگاههاو مشکلات دانش آموزان آشنا شده و آنان را در زمینه یابی علل مشکلات و چگونگی حل آنها یاری می دهند . برخی نوجوانان وقایع زندگی خود را در دفترچه خاطرات یادداشت می کنند که این امر میتواند مشاوران را در شناخت احساسات ، افکار و حالات روانی و عواطفی آنان یاری دهد.


ادامه مطلب

انواع مشاوره
بر حسب ویژگی های مراجعان (جمعیت شناختی، اجتماعی، اقتصادی، قومی، نیاز ها) و نیز زمینه های مورد رسیدگی، انواع مختلفی از مشاوره قابل تعریف است. آشنایی با انواع مشاوره به کاربرد نظریه هاو روش های مناسب کمک می کند. از آنجا که بحث تفصیلی در مورد هر کدام از انواع مشاوره در این نوشتار امکان پذیر نیست، تنها به ذکر برخی از آن ها بسنده می گردد.
 مشاوره در بحران (در مواردی مانند خودکشی، ابتلا به بیماری شدید یا نقص عضو، طلاق)، مشاوره تسهیلگرانه (برای مسایلی مانند جایگزینی شغلی، مشکلات تحصیلی، سازگاری زناشویی)، مشاوره پیشگیری (مانند آموزش جنسی، پرورش مهارت های روانی ـ اجتماعی، رفتار های پیشگیری کننده از مشکلات بهداشتی)، مشاوره تکاملی (کسب خود پنداره مثبت، احساس و کسب هویت، آمادگی برای قبول و انجام مسئولیت والدی)، مشاوره استخدامی (انتخاب شغل، تغییر شغل، سازگاری شغلی) ، تصحیحی (در زمینه اصلاح رفتار مجرمان و بزهکاران، کارگماری)، توانبخشی (شامل مشاوره افرادی که نقص عضو یا معلولیت دارند)، مشاوره خانواده و ازدواج (در زمینه هایی مانند انتخاب همسر، تربیت و مراقبت از فرزندان، حل اختلافات خانوادگی)، مشاوره روحانی (شامل پاسخگویی به مسایل دینی و معنوی)، مشاوره با اقشار خاص (سالمندان، نوجوانان، زنان، معتادان)، مشاوره فردی و گروهی (2).
هر چند مشاوره اغلب به عنوان یک رابطه دو نفری، بین مشاور و مراجع، تعریف می شود، به صورت گروهی، برای کسانی که تجربه ها و مسایل مشترکی دارند، نیز قابل اجراست. گروه های دانش آموزان، معتادان، بزهکاران، و . . . مواردی هستند که مشاوره گروهی با آنان سودمند می باشد. با این وصف مشاوره گروهی عبارت است از : "یک فرایند دو جانبه انسانی که در آن مشاور و یک گروه همسان به بررسی مشکلات، احساسات، نگرش ها و ارزش ها می پردازند و کوششی است در جهت تعدیل و اصلاح نگرش ها و ادراکات افراد تا بتوانند در مورد مسایل و مشکلات تکاملی خود بهتر و موثرتر عمل نمایند" (12).
 سازماندهی جلسات مشاوره;  مراحل کار
گامهای زیر یک نقشه راهنما برای اجرا و هدایت جریان مصاحبه ارائه می دهند. هر چند این مراحل الگویی برای اولین جلسه مشاوره است، بسیاری از آن ها در جلسات پیگیری نیز قابل استفاده اند.
1) برقراری رابطه
با سلام و خوش آمدگویی به مُراجع احترام گزارده واز او دعوت کنید در جای مناسب و راحتی بنشیند. سپس جلسه مشاوره را با روشن کردن موارد زیر شروع کنید : شما که هستید، جایی که کار می کنید، وظیفه شما در ارتباط با مُراجعان، هدف از این ملاقات، زمان جلسه و محدوده زمانی کار.
2) آشنایی با مراجع و انتظارات او
مُراجع را برای معرفی خود (آنگونه که مایل است)، صحبت کردن، بحث و بیان انتظاراتش ترغیب نمائید.
3) متمرکز کردن جلسه مشاوره
برای این منظور با مشارکت مراجع، موضوع جلسه را مشخص و هدف (های) کوچک، ویژه و دست یافتنی را برای آن تنظیم نمائید. این کار بویژه زمانی که مشاور، تشخیص دهد چند جلسه برای رسیدگی به مسئله لازم است، مفید می باشد.
4) کسب اطلاعات و کاوش در باره مسایل، نیازها و نگرانی های مراجع
این منظور با ترغیب مراجع به صحبت کردن و طرح سوالات مناسب و برانگیزاننده، حاصل می شود. همچنین حدود اطلاعات او را در باره وضعیت خودش بسنجید. با سنجش اطلاعات و آگاهی مُراجع در آغاز فرایند، اطلاعات غلط را می توان تصحیح، و کمبود ها را رفع نمود.
5) شناسایی نگرش، ادراک و باور های مراجع در باره مسئله
در این مرحله نحوه تعبیر و تفسیر، دیدگاه، احساسات و باورهای مُراجع در باره ابعاد، علل، آثار و نتایج مسئله مورد بررسی قرارمی گیرد. مثلا با طرح این سوال که " نظر شما در باره . . . (درمان جراحی، استفاده از روان درمانی . . .) چیست ؟"، این امکان فراهم می شود تا نظرات و باور های مُراجع آشکار شود و اطلاعاتی در باره احتمال پذیرش و تمکین Compliance او به دست آید.
6) کمک به مراجع برای رتبه بندی مسایل و نگرانی های خود
با گفت و گو به مُراجع کمک کنید تا مسایل و مشکلات خود را به ترتیب اهمیت یا شدت رتبه بندی و به عبارتی اولویت بندی کند. این کار :
•اضطراب فرد را به حد قابل کنترلی کاهش می دهد
• به مردم کمک می کند که مسایل خود را مشخص و روشن نمایند
•به تنظیم اهداف مشخص و قابل دستیابی و کسب احساس کنترل کمک می کند
• با شناخت و حل موفقیت آمیز یک مسئله، اغلب تجربه مفیدی برای رسیدگی به / و حل مسایل دیگر حاصل می شود.
7) یاری کردن مراجع در اتخاذ تدبیر برای حل مسئله;  از طریق :
•  بازشناسی مسئله;  قادر ساختن مراجع برای اینکه از منظری دیگر نیز مسئله را بررسی کند. کاوش در منابع و روش های فراهم برای مراجع برای حل مسئله;  شامل تجربه و نحوه عمل آنان در گذشته هنگام مواجهه با مسایل، افرادی که برای یاری و حمایت مراجع در دسترس هستند . . . 
•کمک به مُراجع برای تنظیم هدف (ها) و شناسایی راه حل های ممکن
•یاری کردن مُراجع برای تصمیم گیری جهت انتخاب راه حل مناسب
•کمک به او در تهیه یک برنامه عملی یا طرح کار برای انجام تغییر
•دعوت به همکاری یا درگیر ساختن اعضای تیم مراقبت بهداشتی هنگامی لازم و ممکن باشد. این کار به کاهش فشار بر اعضا و افزایش طیف مداخلات و راه حل های مفید کمک می کند.
8) ارزیابی جلسه
براساس آنچه دیده و شنیده شده است از جوانب مختلف (عاطفی، طبی، اجتماعی، تحلیل و تدبیر مسئله، پیشرفت کار) جلسه را تا پایان ارزیابی کنید.
9) اختتام جلسه
خاتمه دادن به جلسه به نحو مناسب به اندازه آغاز کردن آن مهم و بر فرایند مشاوره موثر است. این کار شامل نکات ذیل است :
• خلاصه کردن آنچه دیده و شنیده شده، ضمن توجه به نقاط ضعف و قوت شناسایی شده
• تصمیم گیری مُراجع و مشاور
•  تصمیم گیری به مواردی مانند مراجعه مجدد به مشاور و ادامه جلسات مشاوره، انجام دادن یا ندادن آزمایشات، رجوع به و گفت و گو با پزشک، در میان گذاشتن با خانواده و . . . مربوط می شود. همچنین، مشاور باید تصمیم بگیرد که آیا او فرد مناسب برای رسیدگی به مسئله مراجع است ؟ با چه کسی در باره مسئله گفت و گو کند ؟، فاصله بین جلسات مشاوره چقدر باشد ؟
•مشخص کردن جلسات پیگیری (2، 4،10).


ادامه مطلب

مهارت های مشاوره
ریشه مهارت های مشاوره در نظریه و فرایند آن و پشتوانه آن کار عملی و تحقیق است. مشاور، این مهارت ها را از راه تحصیل علم و کار عملی کسب می کند. این مهارت ها را می توان به مقوله های مهارت های : ارتباطی (Communication skills)، تشخیصی (Diagnostic skills)، انگیزشی (Motivational skills)، و مدیریتی  (Management skills) دسته بندی کرد. روشن است که اینها با هم و با فرایند مشاوره همپوشی و ارتباط متقابل دارند.
مهارت های ارتباطی
مهارت های ارتباطی، خود شامل زیر مجموعه ای از مهارت ها از قبیل توانائی ابراز رفتار توجه آمیز، هم احساسی، کمک به مردم برای صحبت کردن، گوش دادن فعال، پرسیدن، نحوه سوال کردن، دریافت و ارائه باز خورد، و . . . می باشد. در اینجا مهارت های ارتباطی را در ذیل دو زیر مجموعه کلامی و غیرکلامی به اختصار بحث می کنیم.
 
الف) مهارت های ارتباط غیرکلامی
زبان غیر کلامی یکی از وسایل متداول ارتباط جامعه است. در مشاوره نیز که خود یک فرایند تعامل اجتماعی است، ارتباط غیرکلامی برای مشاور و مُراجع، هر دو، مهم می باشد. اهمیت و تاثیر پیام های غیرکلامی در انتقال معنا و احساس، بسیاری از اوقات به حدی زیاد است که پیام های کلامی را تحت تاثیر قرار می دهد و گاه ملاک صدق گفتارمی شود. یکی از شیوه های غیرکلامی مورد استفاده مشاور، ابراز رفتار توجه آمیز است. این رفتار پاسخگوی چند هدف ویژه، شامل ابراز توجه فردی به صورت گوش دادن، ابراز احترام، سرمشق دهی رفتار مثبت، وبهسازی قدرت تمیز مشاور با تمرکز بر مُراجع می باشد. نمونه هایی از رفتار های غیرکلامی عبارتند از : چگونگی تماس چشمی، حالات چهره (لبخند، اخم، تعجب، خستگی، غمگینی، . . .) فاصله از مُراجع، موضع مشاور در اتاق وضعیت بدن نسبت به مراجع (روبه رو، مایل یا دور بودن) کیفیت صدا (تون، بلندی، لرزش، یکنواخت و بی احساس، وضوح)، رفتار غرور آمیز، بازی با انگشتان یا دکمه لباس، . . .
 
ب) مهارت های کلامی
گرچه ممکن است عجیب به نظر برسد، اما ابتدا مهارت گوش دادن را مطرح می کنیم;  زیرا گوش دادن پیش نیاز ارتباط کلامی موثر و در واقع زیر بنای اثر بخش بودن مشاوره است. مشاور بدون "گوش دادن" نمی تواند بداند که مُراجع او کیست، چه ویژگی ها و مشکلاتی دارد و بدون شناخت نمی تواند به او کمک کند. در عین حال گوش دادن یکی از رفتار های دشوار انسان ها است.
 موضوع مهم بعدی در ارتباط کلامی، هنر سوال کردن است. مهارت سوال کردن، مستلزم استفاده از کلمات و عبارت های مناسب، نوع مناسب سوال و توجه به زمان است. هدف از تزریق سوال، ترغیب و تحریص مراجع به صحبت کردن، حفظ تداوم گفت و گو " (چرا فکر می کنید که این واکنش آنها به خاطر وضعیت شما بوده است " ؟)، تصریح گفته ها " (منظورشما چیست" ؟،000 آیا منظورتان را درست فهمیدم ؟") ، و یا اعتبار دادن به گفتار " (از کجا می دانید؟"، " به چه دلایلی اینطور فکر می کنید؟") است. سوال های باز برای استخراج اطلاعات و آشکار ساختن احساسات، در مقایسه با سوال های بسته بهتر و موثرترند. سوال ممکن است مستقیم (مانند "به من بگوئید آیا معتاد هستید؟") ، یا غیرمستقیم (مانند"نظرتان در باره اعتیاد چیست ؟ ") باشد (10، 9، 2). برخی از ویژگی های پرسش مناسب عبارتند از: وضوح، هدف دار بودن، مختصر و صریح، تناسب با سطح سواد و فرهنگ مُراجع، متضمن ارائه پاسخ تشریحی بودن. سوال باید با لحن طبیعی پرسیده شود و در آن تحقیر، استهزاء یا سرزنش نهفته نباشد (13، 11).
 ج) مهارت های تشخیصی
مشاوره کارساز و موثر، مستلزم مهارت در شناخت مُراجع، تشخیص دقیق نگرانی ها و مسایل او و عوامل محیطی موثر بر آن است (2). اگر بناست که مشاور، مُراجع خود را در جریان خودشناسی و رشد کمک کند، بدون تردید باید درک و شناخت کافی از رفتار، شیوه های رفتاری و تحلیل آنها داشته باشد. برخورداری از مهارت های شناختی و تحلیل در زمینه روان شناسی و شاخه های مرتبط با آن مانند روان شناسی اجتماعی، مفید بلکه لازم است (12). همچنین، مشاور باید علاوه بر مهارت های ارتباطی و شناختی، در استفاده از آزمون ها و ابزار های استاندارد روان شناختی نیز دانش و مهارت داشته باشد.
 د) مهارت های انگیزشی
اهداف نهایی مشاوره در واقع به نوعی تغییر در ادراک، نگرش، باورها و رفتار مراجع است. حرکت مراجع به سوی هدف های مشاوره غالبا با مهارت مشاور در برانگیختن مُراجع برای تغییر همبستگی دارد. این کار نیز خود نیاز به برخورداری مشاور از دانش و مهارت های مربوط است (2).
 ه) مهارت های مدیریت
مشاوره باید در محیطی آرام، بدون سر و صدا، خلوت و جایی که مراجع برای صحبت در باره مسایل و نگرانی هایش احساس راحتی کند، برگزار گردد (9، 12). وقتی که فرایند مشاوره آغاز شود، مشاور مسئول مدیریت آن، یعنی حفظ حرکت و پوپایی، روی خط نگه داشتن و پیشرفت آن تا حصول نتیجه است. داشتن حس زمان بندی و کنترل وقت واجد اهمیت است.
خودآگاهی نسبت به رفاه و راحتی مُراجع و اداره فرایند مشاوره در این چارچوب و در راستای اصول و اهداف، از وظایف مدیریتی مشاور است. مدیریت به معنی کارگردانی و اداره خدمات خود مشاور و تشخیص محدودیت های حرفه ای خود او نیز هست. بالاخره اینکه تعیین زمان و روش اختتام به علاوه هرگونه پیگیری و ارزیابی هم عمدتا از مسئولیت های مشاورمی باشد (2).


ادامه مطلب

وظایف مشاور
وظیفه اصلی مشاور، این است که به مُراجع و یا خانواده او کمک کند تا به شناخت، نگرش، باور ها و مهارت های مناسبی برای حل مسئله دست یابند که آنان را قادر سازد با مسائل یا تغییرات ناشی از اختلال درسلامتی به نحو موثر عمل نمایند و تطابق یابند. وظایف ذیل به دستیابی به اهداف مشاوره کمک می کند :
1) برقراری ارتباط موثر با مراجع
2) کسب و ارائه اطلاعات لازم از طریق به جریان انداختن و هدایت بحث
3) شناسایی و درک مسئله (های) مُراجع و ابراز این درک به او
افرادی که برای دریافت یاری، مراجعه می کنند خواستار آنند که توسط کارشناسانی که با آن ها مشاوره می نمایند درک شوند. بدین منظورمشاور، ممکن است با تکان دادن سر، نگاه کردن، توجه به مراوده های کلامی و غیرکلامی، پرسیدن و بازتاب دادن آنچه گفته شده، توجه و درک خود از مُراجع را ابراز نماید. یک تاییدیه قوی برای مراجع مبنی براینکه حرف هایش شنیده شده، استفاده از واژه های خود او برای طرح سوال یا مداخله بعدی است. هنگامی که فرد احساس می کند او را درک می کنند، خود تسلایی قابل توجه است;  حتی اگر چیزی ارائه نشود. این احساس همچنین موجب افزایش اعتماد و مشوق آشکار ساختن خود می باشد(4، 7).
 
4) بررسی و تشریح دلالت ها و اثرات مسئله برکار، زندگی، و روابط اجتماعی مُراجع از طریق گفت و گو (4)
5) استخراج و توصیف تمام مسایل و دغدغه های مراجع، آنگونه که خودش آن ها را می بیند (4)
6) توجه و پرس وجو در باره روابط با خانواده، دوستان، کارکنان ومتخصصان بهداشتی دیگر
پرسش هایی که ممکن است در این زمینه مطرح باشد شامل :
Ø     آیا فرد دیگری در باره مسئله اطلاع دارد و چه کسی ؟
Ø     چه فرد یا افرادی ممکن است بیشتر تحت تاثیر باشند و چگونه ؟
Ø     چه کسی تمایل دارد که (در مراقبت و حمایت از مُراجع) درگیر باشد ؟
7) یاری دادن به مُراجع از طریق بحث برای تعیین اولویت ها و ترتیب مسایل برای رسیدگی و حل آن ها (7)
8) درک اینکه مُراجع چگونه به مشکل خود می نگرد و کمک به او برای درنظر گرفتن دیدگاه های دیگر و شناخت ابعاد و جوانب دیگر مسئله
9) کمک به مُراجع برای اینکه احساس کند گزینش های متعددی برای او وجود دارد
در نتیجه ناخوشی یا اضطراب ناشی از مواجهه با مسئله، مُراجع ممکن است احساس کند که راه چاره و تصمیمی برای او وجود ندارد. با چنین احساسی، فرد مقداری از اعتماد به نفس و استقلال خود را از دست می دهد.
10) حفظ درجه ای از بی طرفی در ارتباط باشیوه زندگی مراجع وتصمیماتی که در باره نحوه سازگاری با مسئله خواهد گرفت این به افزایش اعتماد به نفس و احساس استقلال او کمک می نماید
11) کمک به مُراجع برای تدبیر و حل مسایل خود از طریق 
ارتقای سطح دانش و اطلاعات و قادر ساختن او برای نگریستن و تحلیل موقعیت خود از جوانب مختلف، افزایش دامنه انتخاب و تصمیم گیری آگاهانه (4).
12) کمک به تقویت اعتماد به نفس، پذیرش مسئولیت مُراجع و واگذاری مسئولیت به او برای حل مسئله
13) کمک به مُراجع برای تداوم تطابق و تغییر (یعنی هر جا که مناسب باشد او را امیدوار سازید)
14) شناسایی موانعی که ممکن است مانع تغییر شوند و توجه به راهبردهایی برای غلبه بر آن ها  
این ممکن است مستلزم شناسایی تجربه های موفق مُراجع در گذشته برای کسب اعتماد به نفس، یادگیری شیوه های جدید برای تعامل با افرادی که مانع محسوب می شوند، کشف و ابداع برنامه های جدید برای نیل به هدف باشد (7).
15) توجه به اینکه مشکلات مربوط به مراقبت های بهداشتی الزاما مشکل اصلی یا شدیدترین مسئله مراجعان نیستند. به عبارت دیگر نحوه رفتار، واکنش یا تطابق مردم هنگام مواجهه با مسائل مرتبط با سلامتی ممکن است علامتی از مشکلات زمینه ای یا همراه دیگر باشد
از این رو نگریستن به مشکلات طبی مثل بیماری به عنوان مدخلی بر سایر مشکلات ارتباطی و روانی ـ  اجتماعی، قابل توجه است.
16) کمک به مُراجع برای حفظ امید واقع بینانه و تصدیق توانائی های تطابقی او
بدین منظور تغییرات مثبتی که در زندگی مُراجع و در مقابله با مسئله رخ داده است را شناسایی و برجسته کنید.
17) ترغیب و کمک به مُراجع برای اینکه با افرادی که در مراقبت وحمایت از او نقش موثر دارند، تعامل داشته باشد (مثل اعضای خانواده، دوستان، همکاران) 0 این کار به جلوگیری از وابستگی به مشاور یا متخصصان دیگر کمک می کند
18) برای فراهم کردن حفاظت و مراقبت روان شناختی جامع برای مراجع، با پزشکان، پرستاران و متخصصان دیگر تعامل و تشریک مساعی داشته باشید (4)


ادامه مطلب